James webb, Evrenin en uzak sırrını çözdü
Evrenin en uzak köşesinden gelen bu galaksi nasıl oldu da James Webb tarafından keşfedildi? MoM-z14, ilk yıldızların ve galaksilerin sırlarını bize ne kadar yakınlaştırıyor? Evrenin oluşumundan sadece 280 milyon yıl sonra ortaya çıkan bu yapı, kozmik tarihimize dair hangi bilinmezleri aydınlatacak?
Evrenin sırları bir bir açığa çıkıyor: James Webb Uzay Teleskobu, bugüne dek gözlemlenen en uzak galaksiyi keşfetti. "MoM-z14" adı verilen bu galaksi, evrenin oluşumundan sadece 280 milyon yıl sonrasına ait.
NASA, ESA ve Kanada Uzay Ajansı’nın ortak projesi olan James Webb Uzay Teleskobu (JWST), kozmik tarihin en derinlerine ulaşarak bilim dünyasında çığır açan bir keşfe daha imza attı. JWST, “MoM-z14” adını taşıyan ve evrenin oluşumundan yalnızca 280 milyon yıl sonra meydana gelen bir galaksiyi gözlemledi.
Bu olağanüstü keşif, erken evreni araştırmak üzere yürütülen Mirage (veya Miracle) spektroskopik araştırması kapsamında gerçekleşti.
KOZMİK TARİHTE BİR REKOR DAHA
MoM-z14’ün kırmızıya kayma (redshift) değeri z = 14.44 olarak ölçüldü. Bu değer, galaksinin ışığının yaklaşık 13.5 milyar yıl önce yayıldığını ve dolayısıyla onun şimdiye kadar keşfedilen en uzak galaksi olduğunu ortaya koyuyor.
Daha önce bu unvan, z = 14.32 değeriyle JADES-GS-z14-0 adlı galaksiye aitti. Ancak MoM-z14, gözlemlenebilir evrenin sınırlarını bir adım daha ileri taşıdı.
YILDIZLARDAN GELEN IŞIK, KARA DELİKTEN DEĞİL
Spektroskopik incelemeler, MoM-z14’ten gelen ışığın büyük ölçüde yıldızlardan kaynaklandığını gösteriyor. Yani bu galaksi, süper kütleli kara deliklerin etrafında oluşan aktif galaktik çekirdek (AGN) ışığına değil, muhtemelen süper kütleli yıldızlara ev sahipliği yapıyor.
Ayrıca galaksideki azot-karbon oranının Güneş’ten daha yüksek olduğu belirlendi. Bu oran, Samanyolu’nda bulunan yaşlı yıldız kümelerinin kimyasal yapısıyla benzerlik taşıyor. Bilim insanlarına göre bu durum, erken evren ile günümüz arasında kimyasal bir süreklilik olabileceğine işaret ediyor.
GALAKSİ YAPISI VE KİMYASAL BİLEŞİM ARASINDA BAĞLANTI MI VAR?
Araştırmacılar, MoM-z14 ve benzeri galaksilerde iki tür yapıya rastladı: kompakt (yoğun) ve yayılmış (geniş) morfolojiler. İlginç bir şekilde, kompakt galaksiler güçlü azot yayarken, yayılmış olanlar azot açısından zayıf kaldı. Bu bulgu, galaksilerin fiziksel yapısı ile kimyasal içeriği arasında doğrudan bir ilişki olabileceğini düşündürüyor.
YENİ NESİL TELESKOPLARLA SIR KALMAYACAK
JWST'nin başarısı, bilim dünyasını heyecanlandırmakla kalmadı, aynı zamanda gelecekteki görevler için de umut verdi. Araştırmacılar, Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu gibi yeni nesil projelerin, MoM-z14 gibi yüzlerce uzak galaksiyi daha tespit edebileceğini düşünüyor.
“İLK YILDIZLAR ARTIK BİZE UZAK DEĞİL”
MIT Kavli Astrofizik ve Uzay Araştırmaları Enstitüsü’nden Rohan Naidu liderliğindeki ekip, çalışmalarını arXiv.org platformunda yayımladı. Sonuç kısmında şu cümleye yer verildi:
“JWST, evrenin en erken dönemlerine dair gözlemlenebilir ufkumuzu hayal bile edemeyeceğimiz noktalara taşıyor. Artık ilk yıldızların oluştuğu dönem bizden çok uzakta değil.”
Kaynak: Sciencealert
