İzmir’in Ödemiş ilçesinde unutulmaya yüz tutmuş bir hikâye var. Hikâyenin konusu; Köpek davası ve Mursallı Çeşmesi. Hikâye dediğime bakmayın, tamamen bir gerçeğin ve tarihin anatomisi olacak olaylar silsilesi barındırıyor içerisinde. Türkiye’nin siyasi tarihinde eşine az rastlanan davalardan birisi olan "Köpek Davası", 1960 darbesi sonrası Yassıada’da görülen en ilginç yargılamalardan biri olarak kayıtlara geçti. ‘’Türkiye tarihinde bir Cumhurbaşkanının yargılandığı ilk dava’’ olarak başlayan Çeşme’nin hikayesi, İzmir’in Ödemiş ilçesine bağlı Mursallı Köyü’ne uzanır.
Afganistan Kralının Celâl Bayar'a hediye ettiği çok değerli "Afgan Tazısı" cinsi bir köpek ile başlıyor hikâye. Köpek, bir süre devlet çiftliğinde bakılıyor. Daha sonra Celâl Bayar bu köpeği Atatürk Orman Çiftliği hayvanat bahçesine 20.000 liraya sattırıp, bu parayla da İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı Mursallı köyünde çeşme yaptırıyor.
Cumhurbaşkanı Celâl Bayar ve Tarım Bakanı Nedim Ökmen'in nüfuz ve makamlarını suistimal ederek, kendi çıkarlarına bu satışı yaptıkları iddiası ile açılan davada sanıklar mahkûm oluyorlar. Mahkeme, Cumhurbaşkanı’nın makamını kullanarak köpeği satması ve bu parayla da çeşme yaptırılmasını "suistimal" olarak değerlendirdi. Ancak dikkat çekici olan şu noktaydı: 1924 Anayasası'na göre Cumhurbaşkanı yalnızca vatana ihanetten yargılanabilirdi. Bir köpek ve bir çeşme üzerinden yürütülen bu dava, Celâl Bayar hakkında vatana ihanet suçlamasına kadar genişletildi. İdam kararı alındı, ancak Celâl Bayar için bu karar uygulanmadı.
İzmir’de unutulan ve unutturulan bir tarih var. İzmir, Türkiye tarihinin dönüm noktalarına ev sahipliği yapmış bir şehir. Ancak ne yazık ki birçok önemli olay tam anlamıyla araştırılıp gün yüzüne çıkarılamıyor. İzmir’in tarihteki yeri çok önemli, fakat gerekli önem ve araştırmaların yapılması için bir enstitü veya vakıf kurulmuyor. Daha önce İzmir suikastının Kemeraltı’ndaki yerlerini, Kokluca Mezarlığında yatan bir tarihi ve Kadifekale’nin önemini anlatmıştım. Şimdi de Ödemiş’te unutulmaya yüz tutmuş, Türk siyasi tarihinde önemli bir yeri olan bir çeşme ve hikayesini anlattım.
İzmir Suikastı için, Kemeraltı’ nda gerçekleşen olaylar hâlâ derin araştırmalar gerektiriyor. Kokluca Mezarlığında, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminden birçok önemli figür burada yatıyor. Kadifekale’nin önemi ve İzmir’in tarih sahnesinde nasıl bir rol oynadığı yeterince ele alınmıyor. Ve şimdi Ödemiş Mursallı Çeşmesi. Türk siyasi tarihindeki en ilginç davalardan birine konu olmuş bu çeşme, hâlâ yerinde duruyor, ama unutulmaya yüz tutmuş durumda. Bugün Mursallı köyünde hâlâ ayakta olan bu çeşme, Türkiye'nin demokrasi tarihinde yaşanan bu karanlık dönemin sessiz bir tanığıdır. İzmir'in tarihî olaylardaki rolü ve bu tür önemli anıların korunması için gerekli enstitü veya vakıfların kurulması, bu tür olayların unutulmaması adına büyük önem taşıyor.
İzmir'in tarihî derinliği ve yaşanmışlıkları, sadece yerel değil, ulusal hafızamızın da bir parçasıdır. Bu nedenle Mursallı köyündeki çeşme gibi semboller, geçmişin hatırlanması ve geleceğe ışık tutması açısından korunmalı ve gelecek nesillere aktarılmalıdır.
Her sene 27 Mayıs’ta, İzmir Konak Meydanında basın açıklaması yapan AK Parti yönetiminin, gelecek seneden itibaren bu programı Ödemiş Mursallı’da yapmalarını ve o tarihi Çeşme’yi tamirat etmelerini tavsiye ediyorum. 2 dönem AK Parti’nin yönettiği Ödemiş’te bu çeşmeye hiç önem verilmedi, Eski Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, İzmir’in başka tarihine önem verip burayı hep görmezden geldi. Ama inanıyorum ki 2026 yılında, gerekli önemin verilecek ve o karanlık dönemin aydınlatılması için gerekli adımların atılacak.
Ellerin kirini, kızaran yüzleri serinletmek için yapılmış bu çeşme hala Ödemiş’te duruyor. Yıllar geçmiş olsa da bu taş yapı o çalkantılı döneme sessizce tanıklık etmeye devam ediyor. Tarihi unutulsa da çeşme hâlâ anlatacak çok şey biliyor…
