İzmir’in Aliağa ilçesine bağlı Çakmaklı Mahallesi’nde kurulması planlanan tehlikeli atık tesisine ilişkin önemli bir karar alındı. Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (MKE) Aliağa Geri Dönüşüm Şubesi tarafından hayata geçirilmesi planlanan proje için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı verildi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından alınan kararın, şirketin sunduğu Proje Tanıtım Dosyası (PTD) üzerinden yapılan inceleme sonucunda uygun bulunduğu bildirildi.
Tesiste on binlerce ton tehlikeli atık işlenecek
Bakanlık ve valilik değerlendirmelerine konu olan projeye göre, Çakmaklı Mahallesi sınırlarında yer alan tesiste yılda on binlerce ton tehlikeli atık işlenecek. Proje kapsamında tehlikeli atık ön işlem faaliyetleri yürütülecek, kimyasal madde taşımış tanker ve konteynerlerin temizliği yapılacak.
Ayrıca atık elektrikli ve elektronik eşyalar geri kazanıma hazırlanacak. Projede yer alan en dikkat çekici faaliyet alanlarından biri ise PCB içeren atıkların arındırılması olarak öne çıkıyor.
PCB’lerin insan sağlığı ve çevreye etkisi tartışma konusu
PCB olarak bilinen poliklorlu bifeniller, geçmişte özellikle sanayi tesislerinde, trafolarda ve elektrik ekipmanlarında yaygın olarak kullanılan kimyasallar arasında yer alıyor. Doğada çözünmeyen bu maddelerin, insan vücudunda birikerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabildiği biliniyor.
Uzmanlara göre “PCB’ler kanser riskiyle ilişkilendiriliyor, bağışıklık sistemini zayıflatıyor ve uzun vadede çevrede kalıcı tahribata neden olabiliyor. Bu nedenle PCB içeren atıkların işlendiği tesisler, dünya genelinde sıkı çevresel denetimlere tabi tutuluyor.”
TRT'de yer alan 2021 tarihli bir habere göre, bu maddenin yasaklanması 1970’li yıllarda başlıyor.
Prof. Dr. İsmet Çok’un aktardığına göre, ABD’de 1977’den sonra, Japonya’da 1972’den sonra üretim ve kullanımı yasaklanmış. Avrupa ülkelerinde 1970’li yılların ortalarında kısıtlama, 1980’li yılların ortalarında ise yasak getirilmiş. Türkiye’yi sorduğumuzdaysa 1993’te kullanım ve ithalatına sınırlamanın getirildiğini, 1996’da yasaklandığını söylüyor.
Çok, “WHO Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) 1987 yılından günümüze PCB’lerin insanlarda karsinojenik etkili olduğunu varsaymakta ve PCB bileşiklerini 2A ‘İnsanlarda Karsinojenik Etki Olasılığı Bulunanlar’ grubunda değerlendirmektedir. Diğer yandan EPA (Çevre Koruma Ajansı) (1996) PCB’lerin ‘Muhtemel İnsan Karsinojenleri’ olduklarından şüphelenmektedir” diyor.
Mesleki maruziyetler dışında başlıca besinler ve soluma ile alınan bu bileşiklerin insanlarda testis kanseri gelişiminde rolü olabileceği yönünde çalışmalar bulunduğunu söyleyip şöyle devam ediyor:
“Çünkü PCB bileşikleri ve diğer bazı organik klorlu bileşikler, hayvan ve insan vücuduna girdiklerinde östrojen içeren çeşitli doğal hormonları taklit etme yeteneğindedirler. Dolayısıyla üreme sistemi üzerine de olumsuz etkileri konusunda çok sayıda araştırma sonucu mevcuttur.”
Tesis sanayi yoğunluğu yüksek bir bölgede kurulacak
Projeye onay verilen alan, Aliağa’nın sanayi yoğunluğu en yüksek noktalarından biri olarak biliniyor. Çakmaklı Mahallesi’ndeki 11 ada 1 parsel, rafinerilerden petrokimya tesislerine, hurda ve geri dönüşüm sahalarından gemi söküm alanlarına kadar çok sayıda ağır sanayi faaliyetiyle çevrili durumda.
Bölge, uzun süredir hava kirliliği ile toprak ve deniz kirliliği iddialarıyla kamuoyunun gündeminde yer alıyor.
“Sanayi bölgesi” gerekçesiyle ÇED süreci işletilmedi
Proje Tanıtım Dosyası’nda, tesisin kurulacağı alanın uzun yıllardır sanayi faaliyeti yürütülen bir bölgede yer aldığı, mülkiyetin şirkete ait olduğu ve altyapının hazır bulunduğu vurgulandı.
Yetkili idareler de bu gerekçeler doğrultusunda projeyi ÇED Yönetmeliği kapsamında “ön incelemeye tabi” projeler arasında değerlendirerek tam kapsamlı bir çevresel etki değerlendirmesi yapılmasına gerek olmadığına hükmetti.
Valilik kararında proje detayları tek tek sıralandı
Valilik tarafından verilen kararda şu ifadelere yer verildi:
"İZMİR ili ALİAĞA, ilcesi Çakmaklı Mahallesi, 11 Ada, 1 Parsel mevkiindeki MAKİNE VE KİMYA ENDÜSTRİSİ ANONİM ŞİRKETİ ALİAĞA GERİ DÖNÜŞÜM ŞUBESİ tarafından yapılması planlanan Tehlikeli Atık Ön İşlem (Toplam 11.220 ton/yıl), Tehlikeli Atık Geri Kazanım, Yeniden Kullanıma Hazırlama ve Tanker Temizleme (Toplam 144.300 adet/yıl), Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya İşleme ve Yeniden Kullanıma Hazırlama (18.000 ton/yıl) ile PCB Arındırma (18.000 ton/yıl) Tesisi projesi ile ilgili olarak Bakanlığımıza sunulan PTD Dosyası incelenmiş ve değerlendirilmiştir ÇED Yönetmeliği'nin 17. maddesi gereğince … Tesisi projesi'ne Valiliğimizce 'Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir' kararı verilmiştir."
