Yıllık ücretli izin, işçiye dinlenme amacıyla verilen ve vazgeçilemeyecek yasal bir haktır. Çalışırken bu hakkın ücreti talep edilemez. Ancak iş sözleşmesi sona erdiğinde, işçi kullanılmayan izinlerinin parasını alma hakkına sahip olur. Üstelik işten ayrılma nedeni önemli değil; ister kendi isteğiyle ayrılsın, ister işten çıkarılsın, biriken izin günlerinin karşılığı işverence ödenmelidir.
ANAYASA VE İŞ KANUNU GÜVENCESİ ALTINDA
Yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa’nın 50. maddesiyle güvence altına alınmıştır. İşçi bu haktan feragat edemez, devredemez. Bu nedenle işverenle karşılıklı anlaşma yapılsa bile kullanılmamış izinlerin ücreti çalışırken ödenemez.
İZİN KULLANILDIĞINI İSPATLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İŞVERENDE
Bazı işyerlerinde, işçilere fiilen izin kullandırılmadan evrak düzenlendiği görülüyor. Ancak izinlerin gerçekten kullanıldığını ispat etme sorumluluğu işverene aittir. Bu ispat yalnızca işçinin imzaladığı izin belgeleri veya eşdeğer evrakla mümkündür. Aksi takdirde, işçi haklı bulunabilir.
İŞÇİLER İZİN PARASINI 5 YIL İÇİNDE TALEP ETMELİ
İş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren işçilerin izin ücretini talep süresi 5 yıldır. Bu sürede talep edilmeyen ödemeler için zamanaşımı devreye girer ve ücret hakkı kaybedilir. İşveren ödeme yapmazsa, işçinin bu süre içinde dava açma hakkı bulunur.
ZORLA İZİN BELGESİ İMZALAYANLAR NE YAPMALI?
Bazı çalışanlar, işini kaybetme korkusuyla fiilen izinde olmamalarına rağmen izin belgesi imzalamaya zorlanabiliyor. Bu tür durumlarda, izinde gösterilen tarihlerde çalışıldığına dair delillerin saklanması hayati önem taşıyor. Güçlü kanıtlar mahkemede işçiyi haklı çıkarabilir.
İZİN ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR?
Kullanılmayan izinlerin karşılığı, işten ayrılmadan önceki son brüt ücret üzerinden hesaplanır. Ücretin brüt tutarı prime esas kazanca dahil edilir ve sosyal güvenlik, işsizlik sigortası primleri ile vergi kesintileri sonrası net ödeme yapılır. Eğer bu ödeme, asgari ücretin 7,5 katını aşarsa, aşan kısmı sadece gelir vergisine tabidir.
İZİN SÜRESİ KIDEME GÖRE BELİRLENİR
Yıllık izin süreleri işçinin kıdemine göre değişir:
1–5 yıl arası çalışanlara en az 14 gün,
5–15 yıl arası çalışanlara en az 20 gün,
15 yıldan fazla çalışanlara en az 26 gün izin verilmelidir.
Ayrıca, 18 yaş altı ve 50 yaş üstü tüm çalışanlara en az 20 gün izin verilmesi zorunludur.
İZİN PARÇALI KULLANILABİLİR Mİ?
Kural olarak yıllık izin bölünemez. Ancak işçi ve işverenin anlaşması halinde, en az 10 günlük kesintisiz izin kullanıldıktan sonra kalan günler parça parça değerlendirilebilir. Diğer ücretsiz izinler ise yıllık izne dahil edilmez.
