Çeşmeli yazar Mehmet Culum’un etkileyici anlatımı, dinleyicileri 1926 yılına, Cumhuriyet’in ilk yıllarına taşıdı.
Çeşme Belediyesi tarafından organize edilen anma programının ikinci gününde sahne alan Mehmet Culum, “Atatürk’ün Çeşme Günleri” adlı kitabından yola çıkarak Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1926 yazında Çeşme’ye yaptığı tarihi ziyareti belgeler, tanıklıklar ve anekdotlarla anlattı.
İZMİR SUİKASTI VE ÇEŞME YOLCULUĞUNUN ARKA PLANI
Culum’un anlatısının merkezinde, Atatürk’e yönelik planlanan ancak son anda engellenen 1926 İzmir Suikastı vardı. Olayın perde arkasını ayrıntılarıyla paylaşan Culum, Giritli Şevki adlı şahsın son anda emniyete giderek suikast planını itiraf ettiğini, böylece Cumhuriyet tarihinin en ciddi tehditlerinden birinin önüne geçildiğini aktardı.
Atatürk’ün bu tehlikeye rağmen İzmir’e gelmekten vazgeçmediğini vurgulayan Culum, “Uyarılara rağmen geri adım atmadı, Naim Palas Oteli’ne yerleşti. Ancak güvenlik nedeniyle kısa bir süre sonra Ilıca’ya geçmeye karar verildi” dedi.
SAĞLIK ARAYIŞI VE ILICA KAPLICALARI
Yazar Culum’un dikkat çektiği bir diğer önemli ayrıntı ise Atatürk’ün Çeşme’ye gelişinin yalnızca politik değil, sağlık temelli bir karar olduğuydu. 1918 yılında böbrek rahatsızlığı nedeniyle Çekoslovakya’daki Karlovy Vary kaplıcalarında tedavi gören Atatürk, benzer bir şifa umuduyla Ilıca’yı tercih etmişti.
Konaklaması için önce Rasim Palas Oteli düşünülse de, güvenlik endişeleri nedeniyle bu plan iptal edilmiş; Ilıca’da, Kraemer ailesine ait bir ev halkın seferberliğiyle kısa sürede hazır hâle getirilmişti.
30 HAZİRAN 1926: UNUTULMAZ BİR GÜN
Atatürk, İsmet İnönü ve Fevzi Çakmak’la birlikte 30 Haziran 1926 günü öğleden sonra Ilıca’ya ulaştı. Yol boyunca halk kürsüler kurarak onu selamladı. Özellikle Alaçatı’da yaptığı kısa konuşma, suikast girişiminin gölgesini dağıtan kararlılığı yansıtıyordu:
“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Ama Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.”
Ilıca girişinde, Çeşmeliler sokakları halılarla donatmış, öğrenciler ezberledikleri şiirleri okumak için sıraya girmişti. Atatürk, arabasından inip fötr şapkasıyla halkı selamladı. Ancak gözlerindeki yorgunluk ve yüzündeki buruk ifade dikkatlerden kaçmadı.
ŞİİR OKUYAMAYAN ÇOCUK, ZEYBEK VE ALTIN LİRA
Söyleşide izleyicileri en çok etkileyen anekdotlardan biri, şiir okumak için sıraya giren küçük bir öğrencinin heyecandan gözyaşlarına boğulmasıydı. Atatürk, çocuğu alnından öperek ayağa kaldırdı. Bu sahne, salonda duygusal anların yaşanmasına neden oldu.
Bir diğer çarpıcı hikâye ise Çeşmeli genç İbrahim Kabadayı’nın (nam-ı diğer Kolovo) oynadığı zeybek oyunuydu. Rumeli ezgilerini anımsatan bu gösteriyi çok beğenen Atatürk, İbrahim’e bir altın lira hediye etti. “O günün şartlarında bir ailenin bir aylık giderine denk gelen bu armağan, Atatürk’ün halkla kurduğu samimi bağın güçlü bir simgesiydi” diyen Culum, bu detayın altını çizdi.
O GECE ILICA'DA SESSİZDİ
Törenin ardından Atatürk, Kraemer ailesinin evine geçti. Çeşmeliler, evin önünde sabaha kadar nöbet tuttu. Akşam saatlerinde balkona çıkan Atatürk, eliyle halkı selamladı ve evlerine dönmelerini rica etti. İnönü ve Çakmak gece İzmir’e dönerken, Atatürk birkaç gün daha Ilıca’da kalarak kaplıca tedavisine devam etti.
Etkinliğin sonunda, Çeşme Belediye Başkan Yardımcısı Banu Ayhan tarafından Mehmet Culum’a çiçek takdim edildi.
