Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, hızla büyüyen “İade Ekonomisi”nin maliyet ve çevre boyutuna dikkat çekerek, iade süreçlerinin sanıldığından çok daha karmaşık olduğunu vurguladı.
E-ticaretin yaygınlaşmasıyla birlikte özellikle giyim sektöründe iade oranlarının arttığını belirten Pala, bu durumun “tersine lojistik” süreçlerini öne çıkardığını söyledi. Pala, “Birçok durumda bir kazağın iade süreci, tek birim üretim maliyetinden daha yüksek bir operasyonel yük meydana getiriyor. Bunun sonucunda bazı işletmeler, iade edilmiş ürünleri yeniden satışa hazırlamak yerine imha etmeyi tercih edebiliyor” dedi.
Tek bir iadenin karmaşık yolculuğu
Bir ürünün müşteriden depoya geri dönüşünün; toplama, taşıma, kalite kontrol, yeniden paketleme ve stoklama gibi çok sayıda aşamayı tetiklediğini ifade eden Pala, iade sürecinin tekil bazda yüksek maliyet yarattığını belirtti. Üretimde ölçek ekonomilerinin maliyeti düşürdüğünü hatırlatan Pala, iade edilen ürünlerde bu avantajın ortadan kalktığını söyledi.
Görünmeyen karbon ayak izi
İade nedenlerinin başında gelen “beden uyuşmazlığı”nın, kontrolsüz yönetildiğinde ciddi bir çevresel soruna dönüştüğünü vurgulayan Pala, tüketicinin “uymazsa geri gönderirim” yaklaşımının arka planda büyük bir karbon yükü yarattığına dikkat çekti. Pala, “Bir ürün, kargo aracılığıyla toplama merkezlerine, ayrıştırma ve kalite kontrol birimlerine taşınıp yeniden paketlendikten sonra stoklanıyor ve başka bir sevkiyata hazırlanıyor. Özellikle moda perakendesinde, ürün başına düşen karbon salınımı, ilk sevkiyat sürecindeki emisyonu aşabilir ve sektörde ciddi bir ekolojik yük oluşturur. Tüketicinin sıradan gördüğü ‘uymazsa geri gönder’ kararı, arka planda ciddi bir çevresel maliyet oluşturur ve iade süreçlerinin sürdürülebilirlik açısından yeniden değerlendirilmesini gerekli kılar” diye uyardı.
Çözüm: Doğru yönetilen tersine lojistik
Dr. Pala, iade süreçlerinde çözümün stratejik planlamadan geçtiğini belirterek, “Tersine lojistik süreçleri dikkatli ve düzenli bir şekilde uygulandığında; taşıma planlaması, enerji verimliliği ve geri dönüşüm altyapısının iyileştirilmesiyle riskler minimize edilebilmektedir. Doğru yönetilen tersine lojistik hem operasyonel verimliliği artırmakta hem de sürdürülebilirlik hedefleriyle uyum sağlamaktadır” ifadelerini kullandı.
Uzmanlara göre, e-ticarette iade oranlarının artması yalnızca firmaların mali tablolarını değil, çevresel sürdürülebilirlik hedeflerini de doğrudan etkiliyor. Bu nedenle iade süreçlerinin yeniden ele alınması, hem sektör hem de çevre açısından kritik önem taşıyor.
