Son yılların en şiddetli kuraklık dönemini yaşayan İran, su kaynaklarını artırmak amacıyla bulut tohumlama çalışmalarına başladı. Ülke genelinde yağışların uzun yıllar ortalamasına göre yaklaşık yüzde 89 düştüğünü açıklayan İran Meteoroloji Kurumu, yaşanan dönemi "son 50 yılın en kurak sonbaharı" olarak nitelendirdi. Başkent Tahran'da yağış miktarı son yüzyılın en düşük seviyesine gerilerken, birçok eyalet aylarca hiç yağmur almadı.
İlk uygulama nerede yapıldı?
İran'ın bu kritik hamlesi, uzun süren kuraklık nedeniyle büyük ölçüde çekilerek geniş bir tuz çölüne dönüşen Urmiye Gölü havzasında başlatıldı. Resmî ajans IRNA'nın aktardığına göre, ilk bulut tohumlama operasyonu bu bölgede yapıldı. Ülkenin en büyük gölü olan Urmiye'deki su seviyesini artırmaya yönelik bu çalışmaların, su sıkıntısı yaşanan diğer eyaletlerde de sürdürülmesi planlanıyor.
Bulut tohumlama nedir?
Bulut tohumlama, uçaklar kullanılarak bulutlara gümüş iyodür veya tuz gibi özel partiküllerin püskürtülmesi ve böylece yağış oluşumunun tetiklenmesini amaçlayan bir hava durumu müdahale yöntemidir. İran, geçtiğimiz yıl bu teknolojiyi tamamen kendi imkânlarıyla uygulayabildiğini duyurmuştu.
Bulut tohumlamada kullanılan maddeler
Gümüş iyodür (AgI): Kristal yapısı sayesinde bulut içindeki su damlacıklarının donmasını sağlar.
Sodyum klorür veya potasyum klorür: Su damlacıklarını yoğunlaştırır ve yağış oluşumunu tetikler.
Kuru buz (karbondioksit, CO₂): Bulut içindeki su damlacıklarını dondurarak kar veya yağmur oluşumunu hızlandırır.
Bulut tohumlama nasıl yapılır?
Havadan uygulama:
Uçaklarla bulutların içine veya üstüne kimyasal maddeler püskürtülür.
Gümüş iyodür veya kuru buz bu yöntemle bulutlara yayılır.
Yerden uygulama:
Yerden roket veya top gibi araçlarla bulutlara kimyasal madde gönderilir.
Özellikle dağlık bölgelerde bu yöntem tercih edilir.
Sonuç:
Tohumlanan bulut içindeki su damlacıkları birleşerek daha büyük damlacıklar oluşturur.
Bu damlacıklar yeterli büyüklüğe ulaşınca yağmur veya kar olarak yeryüzüne düşer.
Bulut tohumlama Ortadoğu'daki gerilimi nasıl artırıyor?
Ortadoğu'da su kaynaklarının azalması ve iklim değişikliğinin etkileri, yapay yağış oluşturma yöntemlerini ülkeler arasında bir gerginlik konusu haline getiriyor. İranlı yetkililer, geçmiş yıllarda İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni (BAE) bulut tohumlama yoluyla "yağmura müdahale etmekle" suçlamıştı. İranlı yetkililer, bu müdahaleler nedeniyle bulutların İran'a ulaşmadan yağış bıraktığını öne sürmüşlerdi. Bu durum, bölgede su güvenliği konusunun politik bir boyut kazandığını göstermektedir.
Tahliye senaryoları gündemde
Kuraklığın boyutları öylesine kritik bir noktaya ulaştı ki, Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan bu ay yaptığı değerlendirmede önemli bir uyarıda bulundu. Pezeşkiyan, kış gelmeden yağışların başlamaması hâlinde, başkent Tahran'da dahi tahliye senaryolarının gündeme gelebileceğini ifade etti.
