Türkiye’de emekli aylıkları, sigortalılık statüsüne ve çalışma dönemlerine göre farklı yöntemlerle hesaplanıyor. İşçi, memur ve Bağ-Kur’lular için ayrı formüller uygulanırken, emekli maaşının seviyesini belirleyen en önemli unsur aylık bağlama oranı olarak öne çıkıyor. Bu oran ise sigortalının hangi yıllarda çalıştığına göre değişiyor.
Emekli aylığı hesaplamalarında 2000 yılı öncesi, Ocak 2000–Ekim 2008 arası ve Ekim 2008 sonrası olmak üzere üç ayrı dönem esas alınıyor. 2000 yılı öncesi çalışmalar, yüksek aylık bağlama oranları nedeniyle emekli maaşını yukarı çekerken, 2008 sonrası dönemlerde bu oran ciddi şekilde düşüyor. Bu nedenle aynı prim gününe sahip iki kişinin emekli aylığı arasında önemli farklar oluşabiliyor.
Aylık bağlama oranı neden bu kadar önemli?
Emekli aylığı, ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpılmasıyla ortaya çıkıyor. Güncelleme katsayısı, TÜFE ve büyüme hızları bu hesaplamada belirleyici rol oynuyor. Özellikle 2008 sonrası dönemde büyüme hızının yalnızca yüzde 30’unun dikkate alınması, emekli maaşlarının daha düşük bağlanmasına yol açıyor.
SSK’lılar için dönem farkı maaşı belirliyor
SSK’lıların emekli aylıkları da üç farklı dönemin ortalaması alınarak hesaplanıyor. 2000 öncesi dönem, primlerin en değerli olduğu süreç olarak öne çıkarken, 2000–2008 arası dönem orta seviyede bir etki yaratıyor. Ekim 2008 sonrası çalışmalar ise özellikle düşükten prim ödeyenler için emekli maaşını aşağı çekebiliyor.
Memurlarda ek gösterge belirleyici
Memurların emekli aylıkları, derece, kademe, hizmet süresi ve özellikle ek göstergeye göre belirleniyor. Ekim 2008’den önce göreve başlayan memurlar, ortalama kazançlarının daha yüksek bir oranını emekli aylığı olarak alırken, bu tarihten sonra göreve başlayanlarda maaşlar belirgin şekilde düşüyor. Bu durum eski ve yeni memurlar arasında ciddi farklar oluşturuyor.
Bağ-Kur’lular için yüksek prim avantaj sağlıyor
Bağ-Kur sigortalılarında da 2000 öncesi dönemde yüksek basamaktan prim ödeyenlerin emekli maaşları daha yüksek oluyor. 2008 sonrası dönemde ise düşük kazanç üzerinden prim ödeyenlerin emekli aylıkları ciddi şekilde azalıyor. Uzmanlara göre, yüksekten prim ödemek Bağ-Kur’lular için kritik bir avantaj sağlıyor.
Çalıştıkça emekli maaşı düşer mi?
Emeklilikte maaşın düşmesinin temel nedeni, ilerleyen dönemlerde aylık bağlama oranlarının kademeli olarak azaltılması. 1999 öncesinde yüzde 70’in üzerinde olan oranlar, 2008 sonrası dönemde yüzde 50 seviyesine kadar geriledi. Bu nedenle bazı sigortalılar için daha uzun süre çalışmak, beklenenin aksine emekli aylığını düşürebiliyor.
Emekli maaşını yükseltmenin yolları
Uzmanlara göre emekli aylığını artırmanın en etkili yolu, prime esas kazancın yüksek gösterilmesi. Ayrıca 2000 yılı öncesi askerlik, doğum ve yurt dışı borçlanmalarının yüksek tutardan yapılması, emekli maaşını olumlu etkileyebiliyor. Aksi halde emeklilik döneminde beklenenden düşük bir maaşla karşılaşmak kaçınılmaz olabiliyor.
Kaynak: Milliyet
