Lozan antlaşması nedir? İşte tarihi anlaşmanın detayları
Lozan Antlaşması gerçekten bir zafer mi? Türkiye'nin tapu senedi olarak görülen bu tarihi belge neyi değiştirdi, neyi korudu? Modern Türkiye'nin temellerini atan Lozan Antlaşması'nın bilinmeyen yönleri ve günümüzde hâlâ neden tartışıldığı merak uyandırıyor. İşte 100 yılı aşkın süredir etkisini sürdüren bu kritik antlaşmanın perde arkası:
Cumhuriyet’in temellerini atan antlaşma olarak bilinen Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde imzalandı. Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı sonrası imzalamak zorunda kaldığı Sevr Antlaşması'nı geçersiz kılan bu tarihi belge, modern Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası alanda tanınmasını sağladı.
LOZAN ANTLAŞMASI NEDİR?
Lozan Antlaşması, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ile başta İngiltere olmak üzere Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya ve Bulgaristan arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. Türk tarafı, görüşmelerde İsmet İnönü’nün başkanlığındaki heyet tarafından temsil edilmiştir.
Bu antlaşma, Türkiye ile İtilaf Devletleri arasındaki hukuki ve siyasi bağları resmen sona erdirerek Osmanlı Devleti’nin yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarını ve statüsünü uluslararası alanda kabul ettirmiştir.
LOZAN ANTLAŞMASI’NIN İÇERİĞİ
Lozan Antlaşması’nın en önemli maddeleri şunlardır:
• Sınırlar: Türkiye'nin Misak-ı Millî doğrultusunda belirli sınırları tanınmıştır. Musul hariç bugünkü sınırlar büyük ölçüde belirlenmiştir.
• Azınlıklar: Türkiye’deki azınlıklar tanımlanmış, ancak bu tanım “etnik” değil, “dinsel” temellere dayandırılmıştır.
• Kapitülasyonlar: Yabancı devletlere tanınan ekonomik ve hukuki ayrıcalıklar, yani kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır.
• Borçlar: Osmanlı borçlarının ödenmesinde Türkiye'nin payı belirlenmiştir.
• Boğazlar: Boğazların yönetimi uluslararası bir komisyona bırakılmış, ancak bu durum 1936 Montreux Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye lehine değiştirilmiştir.
LOZAN ANTLAŞMASI’NIN ÖNEMİ
Lozan, Türk milletinin Kurtuluş Savaşı ile kazandığı bağımsızlığı diplomatik zaferle taçlandırdığı bir antlaşmadır.
İşte Lozan’ın Türkiye açısından tarihsel önemi:
• Sevr’in geçersizliğini resmen ilan etmiştir.
• Yeni Türk devletinin sınırları ve egemenliği dünya kamuoyunca kabul edilmiştir.
• Ekonomik ve siyasi bağımsızlığın temeli atılmıştır.
• Türkiye’nin tam bağımsız bir devlet olarak uluslararası topluma katılması sağlanmıştır.
GÜNÜMÜZDE NEDEN HÂLÂ TARTIŞILIYOR?
Lozan, Türkiye’de dönem dönem siyasi tartışmaların odağında yer alıyor. Özellikle “gizli maddeler” olduğu iddiası kamuoyunda zaman zaman gündeme geliyor. Ancak tarihçiler ve hukukçular, Lozan’ın açık bir metin olduğunu ve böyle bir gizliliğin söz konusu olmadığını vurguluyor.
