Masum gibi görünen şakalar, kırıcı davranışlar veya fiziksel şiddete kadar uzanan zorbalık, hem okul koridorlarında hem de dijital ortamlarda yaygınlaşıyor.
Acıbadem Fulya Hastanesi’nden Uzman Psikolog Sena Sivri, sosyal medya ve dijital iletişim araçlarının yaygınlaşmasının, zorbalık türlerini okul dışına taşıdığını vurguluyor. Sivri, “Bireyler arası empati eksikliği, aile içi iletişim sorunları, sosyal beceri gelişimindeki yetersizlikler ve medya aracılığıyla şiddetin normalleştirilmesi akran zorbalığının artışında büyük rol oynuyor. Akran zorbalığı; fiziksel şiddet, sözel zorbalık, sosyal dışlama ve siber zorbalığın yanı sıra bazen de ‘Sen bizimle oynayamazsın çünkü sen farklısın’ ya da ‘Senin kıyafetlerin çok ucuz’ gibi ifadelerle gerçekleşiyor” diyor.
Zorbalığa maruz kalan çocuklar kısa vadede özgüven kaybı, okul başarısında düşüş, uyku bozukluğu, baş ve mide ağrısı gibi problemler yaşayabiliyor. Uzun vadede ise depresyon, kaygı bozukluğu ve sosyal fobi gibi kalıcı etkiler ortaya çıkabiliyor.
Uzman Psikolog Sena Sivri, zorbalığın önlenmesi için aile, okul ve birey iş birliğinin kritik olduğunu belirterek, okullarda uygulanabilecek 7 etkili önlemi şöyle sıralıyor:
1. Çocuğunuza bağırıp aşağılamayın
Sivri, “Evde bağırma, aşağılama gibi davranışların olmaması, çocuğun benzer tutumları benimsemesini engeller. Ebeveynler ve öğretmenler, saygılı ve şiddetten uzak iletişim biçimleriyle çocuğa örnek olmalıdır” diyor.
2. Yargılamadan konuşun ve açık iletişim kurun
Çocuklarla düzenli ve yargılamayan bir şekilde konuşmak, yaşadıkları olumsuz deneyimleri paylaşmaları için güvenli bir ortam yaratıyor. “Bugün okulda seni üzen bir şey oldu mu?” gibi açık uçlu sorular, çocukların deneyimlerini rahatça anlatmasını sağlıyor.
3. Öğretmeni ve okul yönetimiyle temasta olun
Sivri, “Okul yönetimi, öğretmenler ve veliler aynı dili konuştuğunda zorbalıkla mücadelede başarı artar. Zorbalık karşıtı politikalar, zorbalık oranını yüzde 20’ye kadar azaltabiliyor. Veliler düzenli olarak öğretmeni ve okul yönetimiyle iletişimde olmalı” diyor.
4. Güvenli alanlar oluşturun
Okullarda çocukların kendilerini güvende hissedebileceği rehberlik odaları ve güvenli oyun alanları zorbalık riskini azaltıyor. Ayrıca teneffüslerde yeterli öğretmen gözetimi sağlanması da önemli. Araştırmalar, gözetimin yüksek olduğu alanlarda zorbalık vakalarının yüzde 30 oranında azaldığını gösteriyor.
5. Empati kazandırın
Sivri, “Zorbalığı önlemenin en etkili yollarından biri çocuklara empati kazandırmaktır. Finlandiya’da uygulanan ‘KiVa’ programı, empati eğitiminin zorbalık vakalarını ciddi oranda düşürdüğünü kanıtladı” diyor.
6. İnternette karşılaşabilecekleri tehlikeleri anlatın
Siber zorbalık, teknoloji ile büyüyen nesil için büyük bir risk. Çocuklara, internet ortamında karşılaşabilecekleri riskler ve nasıl hareket etmeleri gerektiği öğretilmeli. Görsel veya mesaj paylaşmadan önce iki kez düşünme alışkanlığı kazandırmak kritik bir adım.
7. Belli etmeden gözlemleyin
Sivri, “Çocuğu belli etmeden gözlemlemek, zorbalığa uğradığını veya arkadaşına zorbalık yaptığını erken fark etmeyi sağlar. Hem zorbalığa maruz kalan hem de uygulayan çocuklar psikolojik destek almalıdır. Rehberlik servisi, okul psikoloğu veya çocuk psikiyatristi, travmanın etkilerini azaltmada kritik rol oynar” diyor.
Okullar açılırken, çocukların güvenli ve huzurlu bir eğitim dönemi geçirmesi için ailelerin, öğretmenlerin ve okul yönetimlerinin birlikte hareket etmesi büyük önem taşıyor.
