Amerika Birleşik Devletleri merkezli Herasight isimli yeni bir genetik teknoloji şirketi, tüp bebek yöntemiyle elde edilen embriyolar üzerinde yaptığı çalışmalarla bilim dünyasının dikkatini çekti. Şirketin en çok konuşulan iddiası ise, embriyoların tahmini zekâ düzeyinin hesaplanabileceği yönünde.
KURUCULAR VE TEKNOLOJİK GELİŞMELER
Herasight, bilim insanları Tobias Wolfram ve Alex Strudwick Young tarafından kuruldu. Uzun süredir sessizliğini koruyan ekip, kısa süre önce çalışmalarını kamuoyuna açıkladı. Şirketin kurucularından Young, sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı duyuruda, bugüne kadar yüzlerce embriyoyu taradıklarını ve 17 hastalığın gelişim riskini analiz edebilen algoritmalar geliştirdiklerini belirtti.
EMBRİYO IQ’SUNU TAHMİN EDEN SİSTEM
Ancak asıl tartışma, Herasight'ın geliştirdiği bir simülasyon aracıyla embriyonun IQ seviyesinin tahmin edilebileceğini öne sürmesiyle başladı. Sistemde; embriyoların tahmini zekâ aralıkları, ebeveynlerin etnik kökeni, ortalama aile IQ düzeyi ve embriyo sayısı gibi veriler üzerinden hesaplanabiliyor.
YASAL MEVZUAT VE BİLİMSEL TARTIŞMALAR
ABD yasaları, bu tür genetik taramalara izin verse de, Birleşik Krallık gibi bazı ülkelerde zekâ gibi özelliklerin seçilmesi yasal değil. Üstelik pek çok bilim insanı, zekâ ya da boy gibi karmaşık özelliklerin genetik taramayla güvenilir şekilde öngörülebileceğine dair yeterli bilimsel dayanak olmadığını dile getiriyor.
HERASIGHT’IN ETİK SAVUNMASI
Herasight ekibi ise çalışmalarını etik bir zeminde yürüttüklerini savunuyor. Yayınladıkları teknik belgelerde, hastalık taramalarının hem bireysel düzeyde hem de genel nüfus içinde test edildiği belirtiliyor. Şirket ayrıca, Orchid ve Nucleus Genomics gibi tanınmış genetik platformlardan daha etik yaklaştıklarını iddia ediyor.
MODERN ÖJENİZM TARTIŞMALARI
Buna rağmen, uzmanlar şirketin yaklaşımını eleştiriyor. Bazı bilim insanlarına göre bu tarz girişimler, modern öjenizmin günümüz koşullarına uyarlanmış hali olabilir. Genetik özelliklere göre çocuk seçmenin, toplumsal eşitsizlikleri artırabileceği ve insanlık gen havuzuna zarar verebileceği yönünde uyarılar yapılıyor.
BİLİMSEL VE ETİK KAYGILAR ÖNE ÇIKIYOR
Her ne kadar Herasight, bilime ve etik değerlere bağlılık vurgusu yapsa da, bilim çevrelerinin büyük bir kısmı bu yaklaşımı hem bilimsel hem de etik açıdan oldukça sorunlu buluyor.
