“Netiket: Dijital Dünyada Davranış Kuralları – Farkında Ol, Fark Yarat” başlığıyla çevrimiçi olarak yapılan seminerde, İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Gül Esra Atalay, dijital dünyada iletişim kurallarının önemine dikkat çekti.
Prof. Dr. Atalay, seminerde dijital ortamdaki temel kuralı şu sözlerle özetledi: “Yüz yüze söyleyemediğimiz hiçbir şeyi, dijital ortamda da söylememeliyiz!”
Dijital ortamlarda empati ve sorumluluk şart
Dijital dünyada nezaketin ve etik değerlerin kendiliğinden oluşmadığını vurgulayan Prof. Dr. Atalay, “Anonimlik, fiziksel mesafe ve ‘nasıl olsa karşılaşmayız’ düşüncesi, bireyleri daha saldırgan ya da kırıcı davranmaya itebiliyor. Bu durum, gerçek hayatta içselleştirilen ahlaki ve sosyal ‘frenlerin’ dijital ortamda zayıflamasına yol açıyor.” dedi.
Prof. Dr. Atalay, netiketin sadece kibar olmakla sınırlı olmadığını belirterek, başkalarının kendini ifade etmesine alan tanımanın aynı zamanda demokratik bir iletişim ortamının temel şartı olduğunu söyledi.
Dijital çağın getirdiği değişimler
Dijital teknolojilerin, fiziksel ortamlardaki pek çok etkileşimi sanal dünyaya taşıdığını anlatan Prof. Dr. Atalay, sosyal medyanın Türkiye’de yoğun olarak kullanıldığını ve Facebook, X (Twitter), Instagram gibi platformların bireylerin iletişim ve ifade alanlarını genişlettiğini ifade etti.
Pandemi sonrası dönemde sanal dünyada geçirilen sürenin arttığını belirten Prof. Dr. Atalay, “Fiziksel olarak nadiren ya da hiç görüşülmeyen kişilerle dijital ortamda uzun saatler boyunca toplantılar, eğitimler ve görüşmeler yapılabiliyor. Bu durum, sanal ortamlarda sergilenen davranışların da en az yüz yüze iletişim kadar önemli hale gelmesine neden oluyor.” dedi.
Netiket artık bir tercih değil, zorunluluk
Prof. Dr. Atalay, netiketin yalnızca sosyal medyayı kapsamadığını; e-posta, forum, blog ve mobil telefon kullanımı gibi tüm dijital iletişim alanlarında geçerli olduğunu belirtti. “Konuşanı susturmak neredeyse bir sosyal medya sporu haline geldi. Bu durum hem nezaketsiz hem de antidemokratik bir ortam yaratıyor.” diye konuştu.
Çocuklar ve gençler açısından netiketin önemine de değinen Prof. Dr. Atalay, “Çünkü dijital mecralarda en fazla vakit geçiren grupların başında gençler geliyor. Psikoloji alanındaki araştırmalar ‘Çevrimiçi Disinhibisyon Etkisi’ne işaret ediyor. İnsanlar dijital ortamda yüz yüze söyleyemeyeceklerini daha rahat dile getirebiliyor.” ifadelerini kullandı.
Dijital ayak izi ve görünmez izleyiciler
Prof. Dr. Atalay, internet ve sosyal medya paylaşımlarının bireyin kimliğinin bir parçası haline geldiğini belirterek, “Google’ın hiçbir şeyi unutmadığını aklımızda tutmalıyız. Sözcüklerimiz kimliğimizi oluşturuyor ve kullandığımız her ifade doğrudan bizimle ilişkilendiriliyor.” dedi.
Araştırmacı Danah Boyd’un dijital medyanın dört temel özelliğini hatırlatan Prof. Dr. Atalay, “İçerikler kalıcı, aranabilir, tekrar edilebilir ve görünmez izleyiciler tarafından görülebiliyor. Bu nedenle paylaşılan her içerik kullanıcı kontrolünden çıkabiliyor.” diye konuştu.
Dijital dil ve iletişim becerileri
Prof. Dr. Atalay, sosyal medyanın dil kullanımı üzerindeki etkisine de dikkat çekerek, kelime haznesinin daraldığını, yazım kurallarının ihmal edildiğini ve dijital jargonun gençlerin dil becerilerini zayıflatabileceğini söyledi.
Seminerde ayrıca, e-posta yazımında dikkat edilmesi gereken kurallar, sosyal medyada fotoğraf paylaşımına dair öneriler ve mobil cihazlarla kamusal alanda iletişimde özen gösterilmesi gereken davranışlar da katılımcılarla paylaşıldı.
Prof. Dr. Gül Esra Atalay, dijital dünyada sağlıklı, saygılı ve demokratik bir iletişim için netiket farkındalığının her zamankinden daha önemli olduğunu vurgulayarak semineri tamamladı.
