Son haftalarda Türkiye genelinde art arda gelen gıda zehirlenmesi haberleri vatandaşlarda tedirginlik yarattı. Özellikle kış aylarında toplu yemek tüketiminin artması, gıdaların yanlış saklanması ve hatalı hazırlama yöntemleri riskleri büyütüyor. Çakmak Erdem Hastanesi’nden Uzm. Dyt. Ceren Turan, gıda güvenliğinin mevsim fark etmeksizin günlük yaşam için kritik öneme sahip olduğunu belirtiyor.
Birçok kişi gıda zehirlenmesini yalnızca sıcak yaz aylarıyla ilişkilendiriyor; ancak uzmanlara göre kışın risk ortadan kalkmıyor. Soğuk hava “yiyecek daha geç bozulur” algısı yaratıyor olsa da gerçek tablo çok daha farklı.
“Kışın risk sıfırlanmıyor; sadece kaynağı değişiyor”
Uzm. Dyt. Ceren Turan, mevsime güvenmenin en büyük hata olduğunu vurgulayarak şunları söylüyor:
“Evet, yazın sıcaklık bakterilerin çoğalmasını hızlandırıyor. Ancak kışın risk tamamen bitmiyor, yalnızca şekil değiştiriyor. Kapalı alanlarda toplu yemek tüketimi artıyor, büyük tencerelerde pişen yemekler yavaş soğuyor ve yanlış saklama davranışları zehirlenme vakalarını tetikleyebiliyor. Ayrıca norovirüs gibi viral enfeksiyonlar kış aylarında daha yaygın.”
Turan’a göre evlerde ve restoranlarda pişirilen yemeklerin saatlerce tezgâhta bekletilmesi, görünmez bir tehlikenin en büyük sebebi.
Kışın gizli riskini artıran faktörler
Kış aylarında gıda zehirlenmelerini tetikleyen başlıca unsurlar şöyle sıralanıyor:
• Kapalı alanlarda toplu yemek tüketiminin artması
• Büyük miktarda pişirilen yiyeceklerin yavaş soğuması
• Oda sıcaklığında bekleyen yemeklerde bakterilerin hızla çoğalması
• Hasta kişilerin yiyeceklere temas etme olasılığı
• Kışın sık görülen norovirüs gibi viral etkenler
• Elektrik kesintileri veya ulaşımdaki aksaklıklarla soğuk zincirin bozulması
Turan, “Bakterilerin en hızlı çoğaldığı tehlikeli sıcaklık aralığı 5–60 °C’dir. Bu aralıkta kalan her yiyecek kısa sürede risk oluşturabilir” diyerek doğru saklama tekniklerinin önemini vurguluyor.
Hangi yiyecekler daha riskli?
Uzmanlara göre kış aylarında özellikle dikkat edilmesi gereken yiyecekler şunlar: sütlü tatlılar, krema içeren ürünler, pilav, makarna, et ve tavuk yemekleri, mayonezli yiyecekler ve uzun süre açıkta kalan hazır ürünler. Turan uyarıyor:
“Özellikle pirinç ve makarna gibi nişastalı yiyecekler yanlış soğutulduğunda Bacillus Cereus bakterisi hızla çoğalabilir. Bu bakterinin oluşturduğu toksin pişirmeyle yok olmaz.”
Restoranda dikkat edilmesi gereken noktalar
Dışarıda yemek yerken güvenliği sağlamak için restoranın ilk izlenimleri önemli rol oynuyor. Temizlik, personelin hijyen kuralları ve yiyeceklerin sıcak-soğuk koşullara uygun şekilde saklanması tüketici açısından kritik ipuçları sunuyor. Turan, şu bilgileri paylaşıyor:
“Soğuk ürünlerin 5 °C’nin altında, sıcak yemeklerin ise 60 °C’nin üzerinde tutulması gerekir. Uzun süre açıkta bekleyen, ılık hâle gelen her sıcak yemek risklidir. Müşteri yoğunluğu olan yerlerde hızlı tüketim ve taze pişirme olumlu işarettir.”
Belirtiler ve acil müdahale gerektiren durumlar
Gıda zehirlenmeleri genellikle bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı ve ateşle kendini gösteriyor. Ancak bazı durumlarda gecikmeden tıbbi müdahale gerekiyor. Turan şunları belirtiyor:
“Yüksek ateş, kanlı ishal, şiddetli kusma nedeniyle sıvı alamama, baş dönmesi, idrar miktarında azalma gibi belirtiler acil değerlendirme gerektirir.”
Ayrıca bazı toksin kaynaklı zehirlenmeler ciddi nörolojik bulgular oluşturabiliyor. Turan, uyarıyor:
“Bulanık görme, çift görme, kas güçsüzlüğü veya nefes darlığı gibi belirtilerde hiç beklemeden acile başvurulmalı.”
Kış aylarında güvenli beslenmenin 7 temel kuralı
Turan, riskleri azaltmak için basit ama etkili önlemler paylaşıyor
1. Sıcak yiyecekleri sıcak, soğuk yiyecekleri soğuk tutun.
2. Pilav ve nişastalı yiyecekleri hızla soğutun, 24–48 saat içinde tüketin.
3. Artıkları en az 75 °C’ye ısıtarak tüketin, defalarca ısıtıp soğutmayın.
4. Çiğ ve pişmiş gıdaları ayırın, kesme tahtalarını karıştırmayın.
5. Hazırlık öncesi ve sonrası mutlaka elleri yıkayın.
6. Pastörize olmayan süt ve süt ürünlerinden kaçının.
7. Şüpheli görünen hiçbir yiyeceği tadına bakarak test etmeyin, doğrudan atın.
Zehirlenmelerin önlenmesi mümkün
Son dönemde artan gıda zehirlenmesi haberleri kaygı yaratmış olsa da uzmanlar, doğru saklama, hızlı soğutma ve hijyen kurallarına dikkat edildiğinde riskin büyük ölçüde kontrol altına alınabileceğini vurguluyor. Uzm. Dyt. Ceren Turan, kış aylarında toplu tüketim alışkanlıkları ve saklama hatalarına dikkat çekerek, basit ama kritik önlemlerin güvenli beslenmenin temelini oluşturduğunu ifade ediyor.
