Sonbahar yağışlarının ardından ormanlık alanlarda kendiliğinden yetişen mantar türlerinin çoğalmasıyla birlikte, Türkiye genelinde Mantar Zehirlenmesi vakalarında ciddi bir artış yaşanmaktadır. Halk arasında bilinen yanlış inanışlar ve bilgi eksikliği, zehirli türlerin ayırt edilmesini zorlaştırmaktadır. Uzmanlar, zehirli ve Yenilebilir Mantarlar arasındaki benzerliklere dikkat çekerek, ölümcül sonuçların önüne geçmek için somut bilgiye dayalı hareket edilmesi gerektiğini vurguluyor.
Türkiye’deki en ölümcül mantar türü hangisi?
Mantar zehirlenmelerinde ölüme yol açan vakaların neredeyse tamamından sorumlu tutulan tür, Köygöçüren Mantarı (Amanita Phalloides) olarak biliniyor. Bu mantar, son derece lezzetli olduğu düşünülen bazı yenilebilir türlerle (özellikle bazı Agaricus türleri) büyük benzerlik göstermesi nedeniyle tehlike arz etmektedir.
-
Tehlikesi: Köygöçüren mantarının içerdiği Amanitin toksini, karaciğer ve böbrek yetmezliğine hızla yol açar.
-
Belirtileri: Belirtiler genellikle tüketimden 6 ila 24 saat sonra ortaya çıkar ve bu gecikme, tedavi şansını azaltır.
-
Karıştırıldığı türler: Özellikle şemsiye mantarı veya beyaz renkli çayır mantarları ile karıştırılabilir.
Güvenle tüketilebilecek yenilebilir mantarlar neler?
Doğada kendiliğinden yetişen ve uzmanlar tarafından güvenli kabul edilen bazı popüler yenilebilir mantarlar türleri şunlardır:
| Mantar türü | Özellikleri | Dikkat edilmesi gerekenler |
| Kuzu Göbeği (Morchella) | Yüksek besin değerine sahip, delikli ve süngerimsi yapılıdır. | Mutlaka çok iyi pişirilmelidir; çiğ tüketimi zehirleyicidir. |
| Kanlıca (Lactarius deliciosus) | Kırmızı-turuncu renkte, kesildiğinde süt salgılar. | Kestikten sonra renk değişimi zehirli olmadığını gösterir. |
| Ayı Mantarı/Porçini (Boletus) | Kalın saplı ve şapkasının altı süngerimsi (lamel değil) yapıdadır. | Bazı acı Tylopilus türleriyle karıştırılabilir. |
Zehirlenmeye neden olan ve kaçınılması gereken bazı zehirli mantarlar
Köygöçüren dışında, ciddi rahatsızlıklara neden olan ve tüketiminden kesinlikle kaçınılması gereken bazı Zehirli Mantarlar şunlardır:
-
Amanita Muscaria (Sinek Mantarı): Kırmızı şapkalı, beyaz benekli yapısıyla tanınır. Ölümcül olmasa da halüsinojenik etkileri nedeniyle akut zehirlenmeye yol açar.
-
Inocybe ve Clitocybe Türleri: Bazıları ölümcül olabilen, özellikle çayır mantarlarına benzeyen küçük ve kahverengi türlerdir.
Uzman uyarısı: Doğrulama olmadan tüketmeyin
Acil Servis Uzmanları ve Mikologlar (Mantar bilimcileri) tarafından yapılan ortak uyarılar, mantar tüketiminde temel ilkeyi vurgulamaktadır: Bir mantarın zehirli olup olmadığını kesin olarak gösteren genel geçer bir kural yoktur.
"Halk arasında bilinen 'böcekler yiyorsa yenilebilir', 'pişince zehri geçer' veya 'kesildiğinde rengi değişmiyorsa zararsızdır' gibi inanışlar tamamen yanlıştır ve hayati tehlike yaratır. Zehirlenme şüphesiyle bize gelen hastaların çoğu, bu yanlış bilgiler nedeniyle zehirlenmektedir."
Tüketim için altın kural
Kesinlikle sadece kültür mantarlarını (market ve manavlarda satılan Agaricus türleri) veya mantar uzmanları (mikologlar) tarafından kesin kimlik tespiti yapılmış yabani mantarları tüketiniz. Yabani bir mantarın zehirli olup olmadığını anlamanın tek yolu, tür teşhisinin laboratuvar ortamında yapılmasıdır.
Zehirlenme durumunda ilk yardım
Mantar yedikten sonra bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, baş dönmesi veya denge kaybı gibi belirtiler ortaya çıkarsa, derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Belirtiler geç ortaya çıksa bile vakit kaybetmeden hastaneye gitmek, erken müdahale şansını artırır.
