Vegan beslenme, hem bireysel sağlık hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından önemini giderek artırıyor. 1 Kasım, tüm dünyada Dünya Vegan Günü olarak anılıyor ve bu gün kapsamında farkındalık çalışmaları sürüyor. İstinye Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Melike Şeyma Deniz, bitki temelli beslenmenin hem sağlığa hem de gezegenin geleceğine katkılarını vurguladı.
Vegan beslenme, hayvanlardan elde edilen gıdaların tamamen dışlandığı bir model olarak öne çıkıyor. Son yıllarda bu beslenme biçimine olan ilgi hızla artarken, vegan ve vejetaryen yaşam tarzları yalnızca bir tercih değil; etik, ekolojik ve sağlık odaklı bir farkındalığın da göstergesi haline geliyor. Dr. Deniz, bu beslenme modellerinin faydalarını değerlendirirken önemli uyarılarda bulundu.
Gezegenin geleceği için kritik öneme sahip
Dr. Deniz, bitki ağırlıklı beslenmenin çok yönlü faydalarına dikkat çekerek şunları söyledi:
“Bitki temelli beslenme yalnızca bireysel sağlık açısından değil, gezegenin sürdürülebilirliği açısından da çok değerli. Çünkü bu beslenme modeli hem hastalık risklerini azaltıyor hem de çevresel etkileri minimize ediyor.”
Yetersiz besin öğesi alımı için takviye kullanmak önemli
Hayvansal gıdaları sınırlayan bireyler ve tüketim tercihleri doğrultusunda farklı vejetaryen türleri bulunuyor. Süt ürünleri tüketenler lakto-vejetaryen, yumurta tüketenler ovo-vejetaryen, her ikisini de tüketenler lakto-ovo-vejetaryen, balık tüketenler pesko-vejetaryen olarak adlandırılırken, hiçbir hayvansal ürün kullanmayanlar vegan beslenmeyi tercih ediyor. Dr. Deniz, vegan diyetlerin doğru planlandığında dengeli olabileceğini vurgularken şunları ekledi:
“Vegan diyetler doğru planlandığında yeterli ve dengeli olabilir. Ancak B12 ve D vitamini, kalsiyum, iyot, çinko, selenyum ve protein gibi bazı besin öğelerinin yetersiz alımı riski vardır. Bu nedenle profesyonel destek almak, gerekirse takviye kullanmak önem taşır.”
Vegan beslenme kalp sağlığına faydalı
Araştırmalar, vegan beslenmenin koroner kalp hastalığı, tip 2 diyabet, hipertansiyon, bazı kanser türleri ve obezite riskini azalttığını ortaya koyuyor. Dr. Deniz, bunun beslenmenin içeriğiyle doğrudan bağlantılı olduğunu belirterek şöyle konuştu:
“Bitki temelli beslenme; lif, antioksidan ve fitokimyasal bileşenler açısından zengin, doymuş yağ açısından ise düşüktür. Bu da hastalık riskini azaltan önemli bir faktördür. Ayrıca, bağırsak mikrobiyotasını güçlendirir ve inflamasyonu azaltarak cilt sağlığına da katkı sağlar.”
Sürdürülebilirlik açısından da katkı sunuyor
Bilimsel veriler, vegan, vejetaryen ve Akdeniz tipi beslenme modellerinin çevresel sürdürülebilirlik açısından en avantajlı diyetler olduğunu ortaya koyuyor. Bu beslenme biçimleri, daha az sera gazı emisyonu, daha az su tüketimi ve daha az toprak kullanımı gerektiriyor. Dr. Deniz örnek vererek şunları söyledi:
“Bir kilogram sebze üretimi için yaklaşık 332 litre su gerekirken, 1 kilogram dana eti üretimi için 15.415 litre su gerekiyor. Bu fark, bitkisel temelli beslenmenin gezegen üzerindeki etkisini açıkça ortaya koyuyor.”
‘Etsiz Pazartesi’ ile büyük bir fark yaratılabilir
Dr. Deniz, “Etsiz Pazartesi (Meatless Monday)” hareketinin herkes için ulaşılabilir bir başlangıç olduğunu vurguladı:
“Vegan veya vejetaryen olmasanız bile haftanın bir günü et yememek hem bedeniniz hem de gezegen için anlamlı bir katkı sağlar. Pazartesi günü öğünlerde sebze ve baklagil tercih ederek sağlığınızı desteklerken çevreye de olumlu bir etki yaratabilirsiniz.”
Bitkisel ağırlıklı bir gelecek mümkün
Tüm bu veriler ışığında, bitki temelli beslenmenin yalnızca bir trend değil, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde daha sağlıklı ve sürdürülebilir bir geleceğin anahtarı olduğu görülüyor. Dr. Deniz, sözlerini şöyle tamamladı:
“Et tüketimini azaltmak, sebze, meyve, tam tahıl ve baklagil ağırlıklı bir beslenme düzenine geçmek; sağlığımızı korumanın ve gezegenimize saygı göstermenin en etkili yollarından biridir.”
