Tam yağlı peynir ve krema gibi uzun süredir sınırlandırılması önerilen gıdalarla ilgili dikkat çekici bir iddia gündemde. İsveç’te yürütülen yeni bir araştırma, yağ oranı yüksek süt ürünlerinin demans riskini azaltabileceğini ortaya koydu. Ancak uzmanlar, bulguların umut verici olsa da temkinle değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Araştırma neyi inceledi?
Lund Üniversitesi’nde görev yapan beslenme epidemiyoloğu Emily Sonestedt liderliğinde yürütülen çalışmada, 1990’lı yılların başından itibaren 27 bin 670 kişinin verileri takip edildi. Katılımcıların yaş aralığı 45 ile 73 arasında değişti.
Araştırma kapsamında katılımcılardan:
-
Beslenme alışkanlıklarına dair yazılı anketler
-
Yüz yüze görüşmeler
-
Yedi günlük ayrıntılı besin günlüğü
toplandı. Demans tanıları ise İsveç Ulusal Hasta Kayıt Sistemi üzerinden 2014 ve 2020 yıllarında incelendi.
Daha fazla peynir, daha az demans mı?
Araştırma sonuçlarına göre, tam yağlı peynir tüketimi ile demans riski arasında dikkat çekici bir ilişki tespit edildi.
Öne çıkan veriler
-
Günde 50 gramdan fazla tam yağlı peynir tüketenlerin yaklaşık %10’u demans geliştirdi.
-
Günde 15 gramdan az peynir tüketenlerde bu oran %12,5’in üzerine çıktı.
Sigara kullanımı, alkol tüketimi, vücut kitle indeksi, tansiyon, eğitim düzeyi ve diyabet gibi risk faktörleri hesaba katıldığında bile, yağlı peynir tüketenlerde demans riski %13 daha düşük bulundu. Vasküler demans özelinde ise bu oran %29’a kadar yükseldi.
Etki sadece peynirle sınırlı değil
Çalışma, tam yağlı kremayı da değerlendirdi.
-
Günde 20 gram veya daha fazla tam yağlı krema tüketenlerde demans riski, hiç tüketmeyenlere göre %16 daha düşük çıktı.
Araştırmada dikkat çeken bir diğer nokta ise, bu olumlu ilişkinin yalnızca tam yağlı ürünlerde görülmesi oldu. Az yağlı süt ürünleri benzer bir etki göstermedi.
Neden temkinli olunmalı?
Uzmanlara göre bu sonuçlar önemli olsa da, kesin yargılara varmak için erken.
Nedensellik kanıtlanmıyor
Araştırma gözlemsel nitelikte. Bu nedenle “yağlı peynir demansı önler” demek mümkün değil. Beslenme alışkanlıklarının, genel yaşam tarzıyla birlikte değerlendirilmesi gerekiyor.
İsveç’e özgü koşullar
Araştırmanın yalnızca İsveç’te yapılmış olması da önemli bir faktör. İsveç’te ineklerin büyük bölümünün otla beslenmesi, süt ürünlerinde omega-3 yağ asitlerinin daha yüksek olmasına yol açabiliyor. Bu durum, sonuçların başka ülkeler için birebir geçerli olmayabileceği anlamına geliyor.
Peynirin türü fark yaratabilir
İsveç’te daha çok sert ve fermente peynirler tüketiliyor. İşlenmiş peynirlerin yaygın olduğu ülkelerde sonuçlar farklı olabilir.
Uzmanlar ne diyor?
Harvard T.H. Chan Halk Sağlığı Okulu’ndan Walter Willett, bulguların istatistiksel açıdan sınırda olduğunu belirtiyor. Willett’e göre, çok sayıda gıdanın aynı anda incelenmesi, sonuçların tesadüfi olma ihtimalini artırıyor.
Araştırmaya eşlik eden değerlendirmelerde ise yağlı süt ürünlerinin faydasının, işlenmiş ve kırmızı et gibi düşük besin değerli gıdaların yerine tüketildiğinde ortaya çıkabileceği ifade ediliyor.
Sonuç: Umut verici ama kesin değil
Araştırma, yağlı peynir ve krema tüketiminin demans riskiyle ilişkisini gündeme taşısa da, bilim insanları daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu konusunda hemfikir.
Emily Sonestedt, “Bulgularımızın doğrulanması ve hangi süt ürünlerinin gerçekten beyin sağlığına katkı sağladığının netleşmesi için yeni araştırmalar gerekiyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
