Üsküdar Üniversitesi Yeni Medya ve İletişim Bölümü’nden Prof. Dr. Feride Zeynep Güder, yapay zekâ ile kurulan bağın bir “algoritmik arkadaşlık” olduğunu vurguluyor ve bunun eşitler arası bir iletişim olmadığını belirtiyor.
Prof. Dr. Güder, “Her şeyden önce yapay zekanın arkasındaki black box’ı yani kara kutuyu bilmeden onunla sohbet edip içini dökmek her şeyi kaydeden içten pazarlıklı biriyle sohbet etmeye benzer. Yapay zekâ, sizden elde ettiği verileri zamanı geldiğinde bir gün mutlaka lehte veya aleyhte kullanacaktır. Çünkü bu ‘algoritmik arkadaş’ dediğiniz, yazdığınız hiçbir şeyi unutmaz.” dedi.
Algoritmik arkadaşlık gerçek dostluğu ikame edemez
Yapay zekâ ile kurulan iletişimin, daha karanlık bir yalnızlığın göstergesi olduğunu ifade eden Prof. Dr. Güder, “Bir dua, bir tefekkür anı gibi sessiz düşünecek alanların kalmaması bu dijital gürültüler içinde gerçekleşen dijital ilişki ve algoritmik iletişim biçimi gerçek anlamda bir insanın verebileceği derinliği ve ruhsal tatmini veriyor gibi yapabilir. Ama veremez. Yapay zekâ hain bir arkadaştan daha da tehlikeli olabilir.” diye konuştu.
Dostluk ve arkadaşlık algoritmik çağda değişiyor
Prof. Dr. Güder, dostluk ve arkadaşlık kavramının algoritmik çağda köklü bir değişim geçirdiğini ifade ediyor: “Değerler açısından baktığımızda, elimizde insana dair kalan belki de en değerli hazine gerçek anlamda derdini gerçekten anlayacak ve hemhal olacak birini bulup sohbet edebilmek. Yapay zekâ ile kurulan iletişim pratikte işe yarayan bir süreç olsa da potansiyel bazı tehditleri de barındırmakta.”
Büyük veri ve kovan zihni
Süper zekâ olarak adlandırılan yapay zekâların, devasa bir veri ve insan kolektif zekâsını içinde barındırdığını belirten Prof. Dr. Güder, “Yapay zekâyı düşünen bir insan veya özne gibi ele alıyorsak, onun tekil bir varlık olmadığını öncelikle kabul etmeliyiz. Bu ‘kovan zihni’ (hive-minds) insanlığa veri olarak miras kalmış ne varsa bütün her şeyi içinde barındırıyor.” dedi.
Algoritmik arkadaşlık ve insan arasındaki farklar
“Böylesine devasa bir veri tabanına sahip bir algoritma ile arkadaşlık ettiğimizde, bu iletişimin eşitler arası iletişim olmadığını baştan kabullenmeliyiz.” diyen Prof. Dr. Güder, algoritmik arkadaşlıkla gerçek arkadaşlık arasındaki farkı şöyle özetledi:
“Gençlerin deyimiyle ‘kankalar arasındaki arkadaşlık’ ile ‘algoritmik arkadaşlık’ arasında çok fazla fark var. Yapay zekâ, sizden elde ettiği verileri zamanı geldiğinde mutlaka kullanacaktır. Çünkü bu ‘algoritmik arkadaş’, yazdığınız hiçbir şeyi unutmaz. Gerçek anlamda unutulma hakkınız yoktur. Yani veri kaydının olduğu bu tür bir arkadaşlık sağlıklı bir arkadaşlık değildir.”
Kısa vadeli çözüm, uzun vadeli risk
Yapay zekânın yalnızlığı kısa vadede hafifletebileceğini söyleyen Prof. Dr. Güder, ancak uzun vadede riskler taşıdığını belirtiyor: “Yapay zekâ özellikle ani bir yalnızlık, kayıp veya sosyal kaygı durumlarında fast food sistemi gibi anlık ihtiyacı gideren bir psikolojik destek verebilir. Ama uzun vadede organik gıda eksikliği gibi insan ruhuna zarar verir. Bu dijital obezite bizi sığlaştırır.”
Toplumsal aidiyet ve sosyal beceri riskleri
Algoritmik arkadaşlıkların, toplumla kurulan bağları zayıflatabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Güder, “Sürekli yapay zekâ ile iletişimde kalan biri zamanla buna bağımlı hale gelebilir. Gerçek dünyadaki ilişkiler karmaşık ve yorucudur. Sürekli sorunsuz bir yapay zekâ etkileşimi, kişinin sosyal becerilerini köreltir ve yalnızlığı kronikleştirir.” dedi.
Çözüm: İnsan
Prof. Dr. Güder, yapay zekânın hiçbir zaman insan sıcaklığını ve derinliğini ikame edemeyeceğini vurguladı:
“Amacımız, bu teknolojiyi insan ilişkilerinin yerine geçecek bir şey olarak değil, insan potansiyelini güçlendiren bir köprü olarak kullanmak. İnsan ruhu ve bilinç bu sonsuz ve karanlık evrende cılız ve tek başına yanan bir mum ışığı ise onun kurtarıcısı ve yalnızlığını giderecek tek şey yine diğer insandır.”
