Birgi Güdük Minare Camii İzmir ili Ödemiş ilçesi Birgi mahallesinde bahçe ve evlerin arasında minaresi ile dikkat çeken metruk tarihi bir yapıdır.
Yapının ne zaman yapıldığını bildiren bir kitabesi bulunamadığından Güdük Minare Cami’nin ne zaman ve kim tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Ancak Ankara Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivlerinde Güdük Minare Camii adlı bir vakfın bulunduğu anlaşılmaktadır.
Bu bilgi, bize camiyi yaptıranın Güdük Minare Camii’ni yatıktan sonra camiyle birlikte çevresini vakfettiğini düşündürmektedir.
Aynı zamanda Güdük Minare Camii mihrabının Sivrihisar Ulu Camiinin mihrabı ile aynı özelliklere sahip olması ve Sivrihisar Ulu Camiinin 13. Yüzyılda yapıldığından Güdük Minare Camiinin 13. yüzyıl ve sonrası dönemlerde yapılan bir eser olabileceğine bir delil olabilir.
Halk arasında Güdük veya Kütük Minareli cami diye tanınan eser günümüzde oldukça harap ve metruk durumdadır. Meyilli bir arazi üzerine inşa edilmiş olduğundan Güdük Minare Camii üst yoldan tek katlı, aşağısındaki bahçelerden bakıldığında ise iki katlı gözükür.
1920-1922 yılları arası Yunan işgali sonrasında Yunanlılar Birgi’den çekilirken şehir baştan sona yakılmış, pek çok ev ve sanat değeri olan yapı zarar görmüş veya ortadan kalkmıştır. Güdük Minare Camii de büyük zarar gören yapılar arasındadır.
Bugüne kadar Aydınoğulları ve erken devir Osmanlı mimarisini ele alan Birgi’deki Güdük Minare Cami’sinden hiç söz edilmemiştir.
Bir kubbe altında toplanan iç bölümün batısında son cemaat mahalli bulunmaktadır. Son cemaat mahallinin diğer camilerde olduğu gibi kuzey yönünde değil batı yönünde olması caminin eğimli bir araziye yapılmasından kaynaklanmış olabilir. Güdük Minare Camii kuzey duvarında olan minaresi ile sade bir yapıya sahiptir.
Yayvan ve basık yapılan kubbe, doğrudan duvarlara oturan alçak bir kasnak üzerindedir. İç kubbeye geçiş ise pandantiflidir. Zamanla yapılan onarım ve ekler fark edilebilmektedir.
Moloz taş ve tuğla malzeme ile yapılmış camiye, kuzey duvarındaki minareye bitişik, son cemaat mahalline açılan, sade dikdörtgen bir kapı ile giriş sağlanır.
Son cemaat mahalli, büyük çapta bir yenilenme geçirdiği halde, yapının en yıkık bölümüdür. Güneybatı köşesinde ahşap döşeme göçmüş olup alt kat girişi ve pencereleri görünmektedir.
Bu haliyle Birgi Güdük Minare Camii yıkık ve metruk olup kullanım dışıdır.
