İstanbul’un en eski ve en etkileyici tarihi yapılarından biri olan Bozdoğan Kemeri ya da diğer adıyla Valens Su Kemeri, Roma İmparatoru Valens tarafından 4. yüzyılın sonlarında tamamlandı. Kentin su ihtiyacını karşılayan bu kemer, Orta Çağ boyunca farklı dönemlerde Osmanlı sultanları tarafından restore edildi ve günümüzde Fatih’te ayakta kalan bölümü 921 metre uzunluğunda.
Konumu ve Günümüzdeki Durumu
Su kemeri, İstanbul Üniversitesi’nin bulunduğu tepe ile Fatih Camii’nin yer aldığı tepe arasında uzanıyor. Kemerin günümüzde ayakta kalan bölümü, orijinal uzunluğundan yaklaşık 50 metre daha kısa. Atatürk Bulvarı ise, tıpkı bir viyadük gibi kemerin ayakları arasından geçiyor ve yapının mimari karakterini günümüzde de gözler önüne seriyor.
Tarihi ve Yapımı
Roma Dönemi
-
İstanbul’un (o zamanki Bizans) su sisteminin inşası, İmparator Hadrianus döneminde başladı.
-
I. Konstantin döneminde nüfus artışıyla birlikte su ihtiyacını karşılamak amacıyla sistem genişletildi.
-
Valens Su Kemeri, suyu Trakya tepelerinden alarak şehre ulaştıran ve toplam uzunluğu 250 km’yi bulan antik su sistemi içinde son noktayı oluşturuyordu.
-
Suyun bir kısmı Yerebatan Sarnıcı gibi yüzlerce yeraltı deposunda depolanıyordu.
Su kemeri, I. Konstantin döneminde başlatıldı ve 378 yılında Roma İmparatoru Valens tarafından tamamlandı. Söylentilere göre yapımında, Procopius isyanı sırasında yıkılan Kalkedon duvarlarının taşları kullanıldı ve 373 yılında Nemfler’e ithaf edilerek hizmete sokuldu.
Bizans Dönemi
382’deki şiddetli kuraklıktan sonra I. Theodosius, Belgrad Ormanları’ndan şehre su taşıyan yeni bir su kemeri yaptırdı. II. Theodosius döneminde, su kemeri Zeuksippos Banyoları ve İmparatorluk Sarayı’na su sağladı. Depremler ve kuşatmalar nedeniyle zarar gören yapı, I. Justinianus ve II. Justinus dönemlerinde restore edildi. 626’daki Avar kuşatması sırasında su iletimi kesildi, 758’de V. Konstantinos tarafından onarıldı.
Orta Çağ ve Sonrası
II. Basileios (1019) ve III. Romanos dönemlerinde bakım çalışmaları yapıldı. I. Andronikos, kemeri ilgilenen son Bizans imparatoru oldu. Latin İmparatorluğu ve Palaiologus Hanedanı dönemlerinde bakım görmedi; nüfusun düşmesiyle önemini kaybetti. 1403’te Kastilyalı sefir Ruy Gonzáles de Clavijo, İstanbul’dan geçerken kemerin hâlâ aktif olduğunu belirtti.
