Hayatın olağan akışında herkes zaman zaman stresle karşı karşıya kalıyor. Fiziksel, duygusal ve zihinsel sınırların zorlanmasıyla ortaya çıkan stres, yanlış yönetildiğinde olumsuz etkiler yaratabiliyor; ancak doğru şekilde ele alındığında motivasyon ve güç kaynağına dönüşebiliyor. Konuyla ilgili Medicana Sağlık Grubu Psikoloji Bölümü’nden Klinik Psikolog Burçin Deniz, stresle başa çıkma yöntemleri hakkında açıklamalarda bulundu.
Klinik Psikolog Burçin Deniz, stresin mutlaka düşman olarak görülmemesi gerektiğine dikkat çekerek, “Stresi düşman olarak görmeyebilirsiniz. Çünkü doğru dozda ve yönetilebilir olduğunda motivasyonu güçlendiren ve performansı artıran bir yakıta dönüşebilir” mesajını verdi.
Stresin fon müziği hayatınızı şekillendiriyor
Medicana International İzmir Hastanesi Psikoloji Uzmanı Burçin Deniz, stresin hayatın fon müziği gibi olduğunu belirtti. Stresin bazen insanı harekete geçirebildiğini, bazen uyum sağlamaya yardımcı olduğunu, bazen ise tükenmeye yol açtığını ifade eden Deniz, sağlıklı yönetimin önemine vurgu yaptı.
Stresin genellikle üç aşamada kendini gösterdiğini anlatan Deniz, şunları söyledi:
Alarm Aşaması: “Başlangıçta alarm aşamasında beden tehlikeye veya baskıya karşı uyarılır; sunum öncesi kalbinin hızlanması veya ellerin terlemesi, vücudun ‘savaş ya da kaç’ moduna geçtiğini gösterir.”
Direnme Aşaması: “Beden ve zihin strese uyum sağlar, çözüm üretmeye çalışır; zor bir projeyi tamamlamak için konsantre olmak buna örnektir.”
Tükenme Aşaması: “Stres uzun süre devam ederse enerji kaynakları tükenir; yorgunluk, kaygı veya fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkar. Sürekli baskı altında kalan bir kişi bitkin hissedebilir veya sık sık hastalanabilir.”
Stresin belirtilerine de değinen Deniz, “Stres; baş ağrısı, kas gerginliği şeklinde ortaya çıkabilir. Dikkat dağınıklığı, karar vermede zorlanma stresin işaretlerindendir. Duygusal olarak ise kaygı, sinirlilik, üzüntü olarak görülebilir. Ayrıca stres, sosyal ilişkilerde de etkisini hissettirir. Kişinin daha az iletişim kurmak, ani tartışmalara girmek gibi tepkiler göstermesi olasıdır. Stres; bedeni, zihni, duyguları ve ilişkileri etkileyen çok yönlü bir deneyimdir” dedi.
Kontrol edilebilen şeylere odaklanın
Stresle başa çıkma stratejilerini iki ana grupta ele alan Deniz, şöyle konuştu:
Problem Odaklı Başa Çıkma: Stresin kaynağını çözmeye yönelik aktif bir yaklaşımdır. “Kişi, stres yaratan durumu analiz eder, çözüm yolları arar ve somut adımlar atar. Örneğin, bir öğrenci sınav kaygısı yaşadığında daha düzenli çalışmak için plan yapması, zaman çizelgesi oluşturması ya da eksik konuları tamamlaması problem odaklı başa çıkmadır.”
Duygu Odaklı Başa Çıkma: Stresin kaynağını değil, duygusal etkilerini düzenlemeyi hedefler. Deniz, “Kontrol edebildiklerim/edemediklerim ayrımını yaparak enerji ve odağı kontrol edilebilen şeylere yönlendirmek, kontrol edilemeyen şeyler üzerine boşa odaklanmamak stresi azaltır. Bu da çözüm odaklı yaklaşımı güçlendirerek daha huzurlu olunmasına katkı sunar” dedi.
Stresten korunmanın yolları
Stresten korunmak için yapılması gerekenleri sıralayan Deniz, ilk olarak “hayır” demeyi öğrenmenin önemine vurgu yaptı. Klinik Psikolog Burçin Deniz, önerilerini şöyle açıkladı:
“Hayır demeyi öğrenmek önemli. Gereksiz işleri veya düşük öncelikli talepler nazikçe reddedilebilmeli. Önceliklendirme yapmak; görevleri önem ve aciliyetine göre sıralamak ve kısa molalar vermek gerilim durumunu hafifletebilir. Sağlıklı alışkanlıklar edinilmeli. Düzenli uyku, egzersiz ve dengeli beslenme stresi azaltabilir. Planlı iletişim kurmak; sorunları ve ihtiyaçları zamanında ve net bir şekilde iletmek stresi hafifletebilir. Problemlere çözüm odaklı bakılmalı, küçük başarıları kutlanmalı. Duygusal ve sevgi dolu iletişim kurulmalı. Günlük görevleri önceden planlamak ve zaman sınırları koymak da stresi azaltabilir. Hobiler ve ilgi alanlarına zaman ayrılabilir. İş ve özel hayat arasında net sınırlar belirlenebilir. Güvenilen kişilerle daha sık iletişim kurularak sorunların paylaşılması stresin azalmasına katkı sunabilir. Değişen planlara uyum sağlamak ve de mükemmeliyetçi olmamak da stresi azaltabilir.”
