Halk arasında bunama olarak bilinen demans, 65 yaş üstü bireylerde görülen kalıcı bilişsel yeti kaybıdır. Zamanla sosyal ve mesleki beceriler kaybolur, günlük yaşam fonksiyonları azalır. Batılı toplumlarda daha sık görülse de Türkiye’de yaşlı nüfus arttıkça risk de yükseliyor. 65 yaş üstünde görülme oranı %5-11 iken, 85 yaş üstünde bu oran %40’ın üzerine çıkıyor.
1. ADRES ŞAŞIRMA VE YÖN BULAMAMA
Demansın ilk belirtisi genellikle hafıza kaybıdır. Kısa süreli hafızayı etkileyen hastalık, kişilerin yakın zamanda yaşadıklarını sık sık unutmasına ve aynı soruları tekrar sormasına yol açar. Beynin hipokampüs bölgesinin etkilenmesiyle, zamanla uzun süreli hafıza da zarar görmeye başlar. İlerleyen evrelerde beyin, bebeklikteki seviyeye geri döner gibi işlev kaybı yaşar.
2. DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİKLERİ
Demanslı bireyler genellikle bilişsel kaybın farkında olmaz. Yakınları doktora götürmekte zorlanabilir. Davranış değişiklikleri sık görülür: Alınganlık, ani sinirlenme veya tam tersi tepkisizlik, sakin ve sürekli gülümseyen bir karaktere dönüşme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
3. PSİKOLOJİK BOZULMALAR
Hastalığın ilerleyen evresinde bazı kişiler agresif ve huzursuz olabilir. Halüsinasyonlar (kedi, yılan, köpek gibi görsel imgeler), asılsız şüpheler ve iddialar da görülebilir. Örneğin, bazı yaşlılar yakınlarının kendilerini zehirlemeye çalıştığını iddia edebilir.
4. DÜŞME EĞİLİMİ ARTIYOR
Demans, vücudun denge merkezini etkilediği için düşme riski artar. Yaşlılık, güç kaybı, bakım eksikliği ve beslenme bozuklukları enfeksiyon riskini yükseltir. Solunum ve idrar yolu enfeksiyonları sık görülür.
GEÇ KALMAYIN: ERKEN TANI ÖNEMLİ
Demansta erken tanı çok önemlidir. Genellikle hastalar, tanı konulana kadar en az bir yıldır bu durumla yaşar. Mini mental test ile kabaca kişinin demans olup olmadığı anlaşılabilir. Tedavinin amacı, hastalığın seyrini yavaşlatmaktır.
Erken evrede ilaç tedavisi iyi yanıt verir, ancak zamanla etkinliği azalır. Beyni aktif tutmak, okumaya, sosyal faaliyetlere ve zihinsel egzersizlere devam etmek hastalığı geciktirmede kritik rol oynar.
