Çocuklar büyüdükçe bağımsızlık arayışı artar ve bu süreç, ebeveynlerin ebeveynlik tarzını yeniden düşünmesini gerektirir. Ergenlik döneminde zaman zaman çatışmalar kaçınılmaz olsa da, uzmanlar güçlü ve güvenilir ilişkilerin açık iletişim, empati ve tutarlılık üzerine kurulduğunu vurguluyor.
Ebeveynliğin temel amaçlarından biri, gençlere zorlu durumlarla bağımsız başa çıkabilmeleri için gerekli becerileri kazandırmaktır. Erken yaşlarda aşılanan özgüven, gelecekteki başarı için güçlü bir temel oluşturur.
1. Olumlu bir rol model olun
Ergenler söylediklerinizden çok yaptıklarınızı izler.
Siz yüksek standartlar belirlediğinizde, hatalarınızı kabul ettiğinizde ve zorluklara karşı olgun bir tavır sergilediğinizde, onlar da aynı davranışları öğrenirler. Ebeveynler, gençlerin yaşamındaki ilk ve en güçlü örneklerdir.
2. Önce arkadaş değil, ebeveyn olun
Arkadaş gibi davranmak cazip olabilir ancak ergenler gerçekte rehberlik edecek bir yetişkine ihtiyaç duyar.
Dürüst, adil ve destekleyici olun. Bağımsızlık arzularını kabul edin ama gerektiğinde yardım istemenin güçsüzlük olmadığını öğretin.
3. Kişiyi değil, davranışı eleştirin
“Sen böylesin” yerine, “Bu davranışın sonuçları şöyle olabilir” yaklaşımı çocuğun özsaygısını korur.
Eleştiriyi karaktere değil, somut eylemlere yöneltmek güven duygusunu güçlendirir.
4. Olumlu iç konuşmayı teşvik edin
Ergenlerin iç sesleri çok güçlüdür ve kimlik gelişiminde belirleyici rol oynar.
Onlara olumlu düşünme alışkanlıkları kazandırmak, özgüvenlerini artırır ve ruh sağlıklarını destekler.
5. Sosyal becerilerini geliştirin
Empati, saygı ve barışçıl iletişim becerileri; gençlerin hem okulda hem sosyal hayatta sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olur.
Bu becerileri modelleyerek ve pratik fırsatlar sunarak geliştirebilirsiniz.
6. Başarılarını da, hatalarını da takdir edin
Ebeveynliğin amacı çocukları hayattan korumak değil, hayatla baş etmeyi öğretmektir.
Hataları cezalandırmak yerine öğrenme fırsatı olarak görmek, gencin özgüvenini artırır.
7. Net sınırlar ve tutarlı kurallar belirleyin
Gençler sınırların içini doldurdukları sürece kendilerini güvende hissederler.
Gerçekçi ama yüksek beklentiler, disiplinle ilişkilendirilen tutarlı sonuçlar ve açık kurallar; sağlıklı bir düzen yaratır.
8. Kuralların nedenlerini mutlaka açıklayın
“Çünkü öyle söyledim” yaklaşımı artık işlemiyor.
Ergenler, sınırların neden var olduğunu anlamadığında, bunlara uymakta zorlanır. Mantıklı açıklamalar, özdenetim ve ahlaki gelişim açısından çok değerlidir.
9. Güvenli sınırlar içinde özerklik tanıyın
Gençlerin karar vermeyi ve sorumluluk almayı öğrenmesi gerekir.
Gözetim devam ederken kontrollü özgürlükler sunmak, hem güvenlerini pekiştirir hem de yetişkinliğe hazırlık sağlar.
10. Empati kurun ve gerçekten dinleyin: UNICEF’ten önerilen ifadeler
Uzmanlara göre empati, gençlerin kendilerini güvende hissetmesini sağlar. İşte dinlediğinizi ve anladığınızı gösteren bazı cümleler:
-
“Şu anda gerçekten öfkeli/sıkılmış/sinirli görünüyorsun. Konuşmak istersen buradayım.”
-
“Zor zamanlar geçirdiğini görüyorum. Şu anda nasıl yardımcı olabilirim?”
-
“Hissettiğini doğru anlıyor muyum?...”
-
“Bunu benimle paylaştığın için teşekkür ederim.”
-
“Benim fikrimi mi duymak istersin, yoksa sadece seni dinlememi mi?”
-
“Seni ne olursa olsun seviyorum. Sevgim davranışlarına bağlı değil.”
-
“Bir ara verelim ve ikimiz de sakinleşince konuşmaya devam edelim.”
Bu tür ifadeler, gençlerin duygularını anlaşıldığını hissetmesini sağlar ve ebeveyn–çocuk ilişkisini güçlendirir.
