Dünya ve Türkiye’den gelen son veriler, özellikle 45 yaş altındaki genç erişkinlerde kalp krizi vakalarının belirgin şekilde arttığını ortaya koyuyor. Uzmanlar, çoğu zaman belirti vermeden ilerleyen “gizli” risk faktörlerinin genç yaşta yaşanan ani kalp krizlerinin temel nedenleri arasında yer aldığını belirtiyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2022 verilerine göre, dünya genelinde yaklaşık 19 milyon 800 bin kişi kalp ve damar hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetti. Ölümlerin büyük bölümünü kalp krizi ile inme oluşturdu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2023 yılı verileri de Türkiye’de her 3 ölümden 1’inin dolaşım sistemi hastalıklarına bağlı gerçekleştiğini gösteriyor. Bu ölümlerin yaklaşık yüzde 40’ının nedeni kalp krizi olarak kayda geçti.
“Gençlerde dikkat çekici bir artış var”
Acıbadem Kartal Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Dr. Redwan Seid Busery, kalp krizlerinin çoğunlukla 50–70 yaş arasında görülmesine rağmen gençlerde artışa dikkat çekiyor:
“Kalp krizleri genellikle 50-70 yaş aralığında görülmektedir. Ancak, son yıllarda yaşam tarzındaki değişimler ve belirti vermeyen risk faktörleri nedeniyle erken başlangıçlı, yani 45 yaş altı kalp krizi vakalarında dikkat çekici bir artış olduğu belirtilmektedir. Uluslararası çalışmalar, tüm kalp krizi vakalarının yaklaşık yüzde 5–10’unun 45 yaş ve altındaki kişilerde görüldüğünü ve bu oranın son 10–15 yılda kademeli olarak yükseldiğini göstermektedir.”
Gizli risk faktörleri tehlike saçıyor
Kalp krizi, koroner damarların ani tıkanması sonucu kalp kasına yeterli oksijenin ulaşamamasıyla oluşan hayati bir tablo olarak tanımlanıyor. En sık neden ise damar duvarında biriken aterosklerotik plakların yırtılması ve bunun üzerine pıhtı gelişmesi.
Dr. Redwan Seid Busery, gençlerde riskin çoğu zaman fark edilmeden büyüdüğüne dikkat çekerek şu bilgileri paylaşıyor:
“Bunlara ek olarak, özellikle ailevi kolesterol sorunları, yüksek tansiyon ve insülin direnci gibi çoğu zaman belirti vermeden ilerleyen ‘gizli’ risk faktörleri genç erişkinlerde fark edilmeden yıllarca damar hasarı oluşturabilmektedir.”
Uzmanlara göre ailesinde erken yaşta kalp hastalığı öyküsü bulunan veya metabolik risk taşıyan gençlerin düzenli tarama yaptırması hayati rol oynuyor.
“Erken farkındalık, zamanında yapılan kontroller ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları genç yaş grubunda kalp krizinin önemli ölçüde önlenmesini sağlayabilmektedir.”
Genç yaşta kalp krizinin 8 temel nedeni
1. Sigara ve tütün kullanımı
Sigara, genç erişkinlerde kalp krizi için en güçlü risk faktörlerinden biri olarak gösteriliyor. Uluslararası çalışmalara göre sigara içenlerde risk, hiç içmeyenlere kıyasla yaklaşık üç kat artıyor.
Ne yapmalı? Nikotin replasman tedavileri ve profesyonel destekle sigaranın bırakılması kısa sürede riski azaltıyor.
2. Ailevi hiperkolesterolemi
Genetik yatkınlık sonucu LDL kolesterolün çok yüksek seyretmesi, genç yaşta kalp krizinin başlıca nedenleri arasında bulunuyor.
“Genç yaşta görülen ‘beklenmedik’ kalp krizlerinin önemli bir bölümü ailevi hiperkolesterolomi sebebiyle gelişmektedir.”
Ne yapmalı? Aile öyküsü olanların 20’li yaşlardan itibaren düzenli kolesterol kontrolleri yaptırması öneriliyor.
3. Obezite, insülin direnci ve diyabet
Metabolik sorunların genç nüfusta hızla yayılması erken kalp hastalığı riskini artırıyor.
Ne yapmalı? Sağlıklı beslenme, kilo kontrolü ve düzenli egzersizle metabolik risklerin erken tespiti büyük önem taşıyor.
4. Hareketsiz yaşam
Fiziksel aktivite eksikliği; obezite, yüksek tansiyon ve kan yağlarında bozulmaya neden olarak kalp krizi riskini yükseltiyor.
Ne yapmalı? Haftada en az 150 dakika orta tempolu egzersiz yapılması öneriliyor.
5. Erken yaşta yüksek tansiyon
Fark edilmeyen hipertansiyon damarlarda hızlı yıpranmaya neden oluyor.
Ne yapmalı? Genç erişkinlerin yılda en az bir kez tansiyon ölçümü yaptırması gerekiyor.
6. Viral enfeksiyonlar ve miyokardit
Özellikle COVID-19 sonrası kalp kası iltihabı gelişerek ciddi ritim bozuklukları ve kalp fonksiyon bozukluğu ortaya çıkabiliyor.
“Bu tabloda gelişen kalp hasarı, aterosklerotik kalp krizinden farklı bir mekanizma ile ortaya çıksa da genç erişkinlerde hayatı tehdit eden sonuçlara neden olabilmektedir.”
Ne yapmalı? Enfeksiyon sonrası göğüs ağrısı, çarpıntı veya nefes darlığında acil değerlendirme şart.
7. Stres ve uyku bozuklukları
Kronik stres, depresyon ve düzensiz uyku; hormonal dengesizlikler ve sağlıksız alışkanlıklarla kalp krizine zemin hazırlıyor.
Ne yapmalı? Stres yönetimi, kaliteli uyku ve psikolojik destek önleyici etki sağlıyor.
8. Uyarıcı maddeler ve enerji içecekleri
Uyarıcı maddeler ve kontrolsüz enerji içeceği tüketimi ani kalp ritim bozuklukları ve damar spazmına neden olabiliyor.
Ne yapmalı? Uyarıcılardan uzak durulmalı, enerji içecekleri ise mümkün olduğunca sınırlandırılmalı.
Uzmanlardan net mesaj
Uzmanlara göre genç yaş kalp krizleri “şanssızlık” değil; büyük ölçüde tanımlanabilen ve önlenebilen risklerin sonucu. Düzenli kontroller, sağlıklı beslenme, hareketli yaşam ve sigarasız bir hayat ile genç yaşta kalp krizi riskinin önemli ölçüde azaltılabileceği vurgulanıyor.
