Çocukların dışarıda, toprakla temas halinde oynamasının sağlık üzerindeki olumlu etkileri bilimsel araştırmaların odağında yer alıyor. Geleneksel olarak bağışıklığı güçlendirdiği düşünülen bu durumun arkasındaki bilimsel mekanizma, "bağırsak mikrobiyomu" ile yakından ilişkilendiriliyor. Uzmanlar, erken yaşta toprağa maruz kalmanın, çocuklarda alerji ve otoimmün rahatsızlıklar geliştirme riskini azaltabileceğini gösteren çalışmalar bulunduğunu belirtiyor.
Bağışıklık sisteminin gelişiminde mikropların rolü
Bir çocuğun bağışıklık sistemi, özellikle yaşamın ilk yıllarında kritik bir gelişim sürecinden geçer. Vücuttaki savunma mekanizması, vücudun kendi hücreleri ile dışarıdan gelen zararsız veya hastalığa yol açan yabancı maddeleri (bakteri, virüs vb.) ayırt etmeyi öğrenmelidir.
University College London'dan Tıbbi Mikrobiyoloji Emekli Profesörü Graham Rook, bağışıklık sisteminin bu düzenleyici kolunun genişlemesini sağlayan moleküler sinyallerin esas olarak bağırsaktaki mikrop topluluğundan geldiğini ifade ediyor. Vücut sağlığı için hayati önem taşıyan bu mikrop topluluğuna "bağırsak mikrobiyomu" adı verilir.
Eski dostlar hipotezi ne anlama geliyor?
"Eski dostlar hipotezi" olarak adlandırılan bir teori, erken çocukluk döneminde maruz kalınan mikrop çeşitliliği ne kadar fazla olursa, mikrobiyomun o kadar çeşitli olacağını ve dolayısıyla bağışıklık sisteminin "dost" ile "düşman" ayrımını o kadar iyi yapacağını öne sürer.
Bu teori, bir çiftlikte ya da evcil hayvanlarla büyüyen çocukların, kentsel veya evcil hayvansız ortamlarda büyüyenlere kıyasla daha düşük alerji geliştirme olasılığına sahip olduğunu gösteren birçok araştırma ile de destekleniyor. Hipotez, bulaşıcı patojenlerden ziyade, zararsız veya komensal (faydalı) mikroplara erken maruz kalmanın altını çizmektedir.
Çevresel maruziyetin alerji riski üzerindeki etkisi
Hijyen hipotezinin aksine, eski dostlar hipotezi, erken yaşta aşırı antibiyotik kullanımı ve sezaryen doğumların (yenidoğanları vajinal bakterilere maruz bırakmaması nedeniyle) alerji riskini artırmasıyla ilişkilendirilmesini açıklamada yardımcı olmaktadır.
Finlandiya'da yapılan bir araştırma, orman tabanından alınan çim ve toprakla oynayan şehir çocuklarında, çakıllı oyun alanlarında oynayanlara göre ciltte daha çeşitli ve zararsız bakteriler ile kanda daha fazla bağışıklık düzenleyici hücre bulunduğunu ortaya koymuştur. Bu, topraktaki bakterilere maruz kalmanın bağışıklık sisteminin olgunlaşmasına katkı sağladığı anlamına geliyor.
Dikkat edilmesi gereken risk faktörleri
Johns Hopkins Tıp Fakültesi Pediatri Profesörü Dr. Robert Wood, mikrobiyomun önemli olmakla birlikte, bir kişinin alerji geliştirme riskini etkileyen genetik faktörler de dahil olmak üzere birçok başka etkenin bulunduğunu vurguluyor. Genel olarak çocukların toprakta oynamaya teşvik edilmesi gerektiğini ekliyor.
Ancak, aşırı kirli bölgelerdeki toprağın zararlı kirleticiler içerebileceğine dikkat çekiliyor. Ayrıca, toprakta kurşun gibi potansiyel olarak zararlı kimyasallar veya parazitler bulunabileceğinden, çocukların toprağı soluması veya yemesini önlemek için dikkatli olunması gerektiği belirtiliyor.
